Toelichting op lasten en baten
Toelichting afwijkingen lasten en baten
Tussentijds is de raad geïnformeerd via de bestuurlijke rapportage en de najaarsbrief. Voor het hele jaar 2024 is er sprake van een totaal voordelig saldo van € 32.136.466 voor resultaatbestemming, zie onderstaand:
Resultaat jaarrekening 2024 | |||
Bestuursrapportage 2024 | 16.378 | voordeel | |
Najaarsbrief 2024 | 7.597 | voordeel | |
Totaal voordeel verwerkt in begroting 2024 | 23.975 | voordeel | |
Afwijking bij jaarstukken 2024 t.o.v. najaarsbrief | 8.161 | voordeel | |
Totaal saldo 2024 voor resultaatbestemming | 32.136 | voordeel |
Analyse resultaat op hoofdlijnen
Hieronder zijn de belangrijkste afwijkingen t.o.v. de najaarsbrief hoger dan € 100.000 opgenomen.
Programma /Taakveld | Omschrijving | Bedrag * € 1.000 | Voordeel/Nadeel (V/N) |
|---|---|---|---|
Bestuur en ondersteuning | |||
0.01.0 Bestuur | Voorziening wethouderspensioenen | -668 | N |
De voorziening wethouderspensioenen wordt op peil gehouden voor toekomstige verplichtingen door middel van een jaarlijkse dotatie. Op basis van actuariële berekeningen blijkt dat de stand van de voorziening naar boven moet worden bijgesteld. De begrote lasten 2024 voor dotatie zijn niet toereikend en daardoor is er sprake van een negatieve afwijking. | |||
0.04.0 Overhead | Overhead | 233 | V |
Het voordeel op het taakveld overhead wordt met name veroorzaakt door afwijkingen op de subactiviteiten leidinggeven, PO&HRM, informatievoorziening en automatisering, huisvesting en facilitaire zaken. Voor een toelichting op deze subactiviteiten zie programma bestuur en ondersteuning, onderdeel overhead. | |||
0.05.0 Treasury | Rentelasten | -543 | N |
Eind 2023 heeft de commissie BBV een nieuwe rentenotitie gepubliceerd. De belangrijkste wijziging betreft de rentetoerekening aan de grondexploitaties. Per 1 januari 2024 wordt niet langer de rentetoerekening gebaseerd op het gemiddelde rentepercentage over het vreemd vermogen, maar wordt de renteomslag gebruikt voor de rentetoerekening aan de grondexploitaties. | |||
Deelneming ZEH | -208 | N | |
De ZEH (Zeeuwse Energie Houdstermaatschapprij N.V., voorheen PZEM) heeft in 2024 aan de aandeelhouders een superdividend uitkgekeerd over 2023 van € 479 miljoen, waarvan € 27,4 miljoen aan de gemeente Middelburg. Bij de bestuursrapportage 2024 was de inschatting dat dit € 27,8 miljoen zou zijn. Bij oprichting van GBE-Aqua is afgesproken dat toekomstige dividenduitkeringen van de ZEH direct worden doorgestort naar GBE-Aqua, dit met als doel de lening ad € 370 mln die is aangetrokken door GBE-Aqua voor de aankoop van het Evides-aandelenpakket, versneld af te kunnen lossen. Het hiervoor benodigde dividend wordt gereserveerd in de reserve GBE-Aqua. Er is minder dividend ontvangen dan begroot, maar er is tevens minder toegevoegd aan de reserve (€ 217.000, zie hiervoor taakveld 0.10.0 mutaties reserves.). Per saldo resluteert dit in een negatief resultaat van € 208.000. | |||
0.06.2 OZB niet woningen | Baten WOZ niet woningen | 202 | V |
De totale opbrengst van de onroerendezaakbelasting (OZB) is hoger dan geraamd. Dit komt door meerdere factoren. Bij het vaststellen van de tarieven waren nog niet alle WOZ-waarden van niet-woningen bekend. Hierdoor werd voor 30% van deze waarden een schatting gemaakt, die later te laag bleek te zijn. Dit resulteerde in een onderschatting van de gemiddelde waardestijging. Daarnaast werd de uitbreiding van het areaal eveneens te laag ingeschat, wat ook heeft bijgedragen aan de hogere opbrengst. | |||
0.06.3 Parkeerbelasting | Baten parkeerbelasting | 365 | V |
Ten opzichte van de primitieve begroting 2024 is er sprake van een nadelige afwijking. De budgetten zijn bij de bestuursrapportage 2024 en de najaarsbrief 2024 neerwaarts bijgesteld, maar er is sprake van een hoge realisatie dan de inschatting bij de najaarsbrief. De voordelige budgetafwijking nu bestaat uit een gedeelte opbrengst buitenparkeren (171k) en een gedeelte parkeergarages (194k). Het parkeren laat zich moeilijk begroten, immers de mate van het gebruik hangt af van de consument. | |||
0.07.0 Algemene uitkering | Baten algemene uitkering | 915 | V |
In de memo actieve informatie over decembercirculaire die uw raad in januari 2025 toegezonden heeft gekregen zijn een aantal taakmutaties en decentralisatie-uitkeringen toegevoegd. Dit zorgt voor een hogere Algemene Uitkering 2024. Door het tijdstip van verschijnen van de circulaire was het niet meer mogelijk dit in een begrotingswijziging 2024 te verwerken. | |||
0.08.0 Overige baten en lasten | Stelpost personeel | 487 | V |
De overschotten op de personeelsbudgetten van 2023 zijn via saldobestemming toegevoegd aan het budget van 2024 om personele knelpunten te bekostigen. Deze middelen zijn grotendeels gebruikt om deze knelpunten aan te pakken. Echter, niet alle uitstaande inhuur- en vervangingsverzoeken konden op korte termijn worden ingevuld, zoals de coördinator Leerplicht. Daarnaast merken we steeds vaker dat een aantal reguliere vacatures niet zo snel ingevuld kunnen worden als gehoopt. Dit betreft onder andere meerdere vacatures voor beleidsmedewerkers Sociaal Domein en WMO. Ook de vervanging van een verkeersdeskundige bleek lastig, waardoor de mogelijkheid van toepassing van de dakpanconstructie niet kon worden benut. Daarnaast bleken een beleidsmedewerker leefomgeving en een handhaver monumenten ook moeilijk in te vullen vacatures. | |||
Overige opbrengsten startersleningen | 684 | V | |
De gemeente Middelburg biedt via het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVN) startersleningen aan voor inwoners van de gemeente. In de afgelopen jaren zijn de beschikbaar gestelde bedragen opgenomen op de balans onder financiële vaste activa. Echter de overige opbrengsten, waaronder rente, worden onder aftrek van de gemaakte kosten toegevoegd aan het fonds. Hierdoor is er jaarlijks sprake van een stijging van de waarde van het fonds. Afgelopen jaren zijn deze overige opbrengsten niet verwerkt en worden nu in één bedrag als incidenteel voordeel voorgaande jaren verwerkt in 2024. | |||
0.09.0 Vennootschapsbelasting | Vennootschapsbelasting | 383 | V |
De voorlopige aangifte vennootschapsbelasting 2023 is eind 2024 opgesteld en op basis van deze aangifte is sprake van belastbare winst. Over dit bedrag is belasting verschuldigd. Echter, door de verlieslatende resultaten van de afgelopen jaren binnen de verschillende vpb-activiteiten van de gemeente, is er een verliesverrekening ontstaan. Dit betekent dat de winsten die in 2023 zijn behaald, kunnen worden verrekend met eerdere verliezen. Dankzij deze verliescompensatie is de verwachte aanslag nu vrijwel nihil en kan een bedrag van € 383.000 als voordeel worden ingeboekt. | |||
0.11.0 Resultaat rek baten-lasten | Saldo begroting | 842 | V |
De gemeenteraad heeft besloten de kosten voor de SROI groenbeheer en Nota Ruimtelijke Kwaliteit ten laste van het positieve begrotingsresultaat te brengen. Het restant van dit resultaat maakt onderdeel uit van het voordeel in de jaarstukken 2024. | |||
Verkeer, vervoer en Waterstaat | |||
2.01.0 Verkeer en Vervoer | Verkeersadviezen | 135 | V |
Dit budget is niet besteed door vertraging in het proces is in de voorbereiding van plannen. Tevens zijn er uren ten laste van de subsidie CDOKE gebracht die zijn ontvangen voor personeel wat zich bezig houdt met verduurzaming, dit leidt op dit budget tot een voordeel. | |||
Onderwijs | |||
4.03.0 Onderwijsbeleid en leerlingzaken | Uitvoering leerplichtwet | 148 | V |
De leerplichtwet wordt uitgevoerd door de samenwerking RBL Walcheren. In 2022 was binnen deze samenwerking sprake van een positief resultaat dat is gereserveerd voor lasten in de komende jaren. In 2024 is dit overschot ingezet. Daarnaast is er vanuit de gemeente Vlissingen en Veere een vergoeding ontvangen voor de thuiszitterscoach en de begroting was hier niet op bijgesteld. | |||
Sport, cultuur en recreatie | |||
5.01.0 Sportbeleid en activering | Combinatiesfuncties | 276 | V |
De Brede SPUK-regeling is voor alle gemeenten beschikbaar gesteld voor sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis. De stip op de horizon is een gezonde generatie in 2040. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Hoofdlijnen Sportakkoord II, het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Preventieakkoord. Deze middelen zijn voor het eerst ingezet in 2023. Omdat we voor deze uitgaven nu deze specifieke uitkering ontvangen, is het gereserveerde eigen budget niet meer noodzakelijk. | |||
5.02.0 Sportaccommodaties | Stadsgewestelijk Zwembad | 550 | V |
De jaarlijkse subsidie van de exploitatie van het zwembad is lager op basis van de meest recente aanbesteding. Daarnaast is er besloten het pand langer af te schrijven, waardoor de jaarlijkse lasten lager zijn. Dit betreft een incidenteel voordeel, omdat de verwachting is dat de lasten in de toekomst toenemen als gevolg van verduurzaamheidsinvesteringen. | |||
5.05.0 Cultureel erfgoed | Restauratie stadhuis | -3.216 | N |
De begrote kosten voor restauratie van de gevel van het stadhuis zijn (door een derde partij) opnieuw berekend. Als gevolg van prijsindicatie is het nodig om de voorziening voor de restauratie van de stadhuisgevel op te hogen om de te verwachte kosten te kunnen dragen. | |||
Sociaal Domein | |||
6.01.0 Samenkracht en burgerparticipatie | Vluchtelingenopvang Oekraïne | 6.118 | V |
Voor de vluchtelingenopvang van Oekraïners zijn middelen van het Rijk ontvangen. Voorgesteld wordt om het overschot 2023 (zie najaarsbrief 2023) en het overschot 2024 beschikbaar te stellen voor de verwachte uitgaven rondom de huisvesting. Dit betreffen zowel investeringskosten voor (vervangende) huisvesting als hogere kosten voor bestaande uitgaven/diensten als verwachte batenderving door de lagere normbedragen vanuit het Rijk. | |||
Wijkcentra | 154 | V | |
Als gevolg van het plaatsen van zonnepanelen bij wijkcentrum "het Palet" is het elektriciteitsverbuik aanzienlijk minder. En het centrum is nu ook gasloos. Daardoor kan het budget voor energieverbuik structureel worden bijgesteld. Daarnaast is het beheer van verschillende wijkcentra tijdelijk uitgevoerd door een goedkopere partij en is sprake van een eenmalig voordeel. | |||
6.03.0 Inkomensregelingen | Minimabeleid | 675 | V |
In de septembercirculaire 2023 is er € 150.000 beschikbaar gesteld voor bijzondere bijstand en vroegsignalering, deze middelen zijn in 2024 nog niet benut. Gezien dit structurele middelen betreft vervallen deze middelen eenmalig ten gunste van de algemene reserves. Tevens is het resultaat 2024 van Orionis op het programma minima bekend, dit betrof € 73.000 welke nog niet verwerkt zijn in de begroting. Als gevolg van alleenverdienersproblematiek is er bij de najaarsbrief nog € 35.000 bijgeraamd. Via deze decentralisatie-uitkering ontvangen gemeenten budget | |||
6.71a Hulp bij het huishouden (WMO) | Huishoudelijke zorg | 124 | V |
T.o.v. van 2023 zijn er veel minder gebruikers van huishoudelijke zorg. Dit zorgt voor een fors voordeel. | |||
Huishoudelijke hulp | -555 | N | |
Huishoudelijke hulp wordt doorgaans voor een korte periode verleend, waarbij de toegang leerdoelen stelt en de zorg vervolgens wordt op- of afgeschaald. Bij huishoudelijke hulp is meestal sprake van een stabiele situatie. Toch ontstaan er afwijkingen omdat de doelgroep die hier gebruik van maakt vergrijst. Deze trend zal zich de komende jaren voortzetten. Voor deze oplopende kosten zijn in de Septembercirculaire 2024 nadere afspraken gemaakt. Het Rijk heeft met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) afgesproken dat in de toekomst de Wmo niet langer via de algemene uitkering van het Gemeentefonds zal gaan, maar via een aparte financiering. Dit om te komen tot een bekostigingsvorm die passend is voor een geobjectiveerde indexering, waarbij ook rekening wordt gehouden met kostenontwikkeling en demografie/vergrijzing. Landelijk is hiervoor € 75 miljoen (in 2026) oplopend tot € 300 miljoen (in 2029) gereserveerd. Dergelijke demografische ontwikkelingen zijn ook terug te zien in de overige Wmo-kosten (dagbesteding, begeleiding en Wmo-vervoer). Dit effect zal ook onvermijdelijk in de meerjarenbegroting worden verwerkt. | |||
6.71.b Begeleiding (WMO) | Begeleiding | -223 | N |
Zie toelichting Huishoudelijke hulp taakveld 6.71.b | |||
6.71.c Dagbesteding (WMO) | Dagbesteding | -107 | N |
Dit betreft subsidies voorliggende voorziening om kosten voor dagbesteding te voorkomen. Vanaf 2025 wordt dit gedekt vanuit het budget algemene voorzieningen. | |||
6.81.b Maatsch- en vrouwenopv (WMO) | Foyer de jeunesse | 120 | V |
In 2024 hebben is afgesproken dat deze kosten voortaan vanuit de Zeeuwse middelen voor beschermd wonen en opvang worden betaald. | |||
Opvang dak en thuisloosheid | 231 | V | |
Eind november 2024 is er € 214.200 ontvangen aan preventiebudget beschermd wonen, dit heeft gezien de late bekendmaking geen bestemming gevonden in 2024. Dit bedrag zal meegenomen worden als een saldobestemming om in 2025 uitvoering te geven. | |||
Diversen taakvelden | Gemeenschappelijke regeling Orionis | 471 | V |
Conform het raadsvoorstel van december 2024 is de 4e begrotingswijziging 2024 van Orionis niet verwerkt in de begroting, maar direct in het jaarrekeningresultaat. Daarnaast is binnen Orionis besloten om een deel van het resultaat 2023 te bestemmen. Bij de jaarrekening 2023 was het volledige resultaat in de jaarrekening verwerkt. | |||
PGB | 202 | V | |
In de afgelopen jaren is een afname te zien in het aantal aanvragen PGB. Deze trend heeft zich voortgezet in 2024 en leidt tot lagere uitgaven. | |||
Jeugdlasten | -1.398 | N | |
Bij de bestuursrapportages over het jaar 2024 is de begroting bijgesteld op basis van de ontvangen prognoses vanuit IJZ. Op basis van de opgaaf vanuit IJZ zijn de werkelijke jeugdlasten verwerkt in de jaarrekening. | |||
Volksgezondheid en Milieu | |||
7.03.0 Afval | Inzameling huisvuil | -253 | N |
Door de uitval van voertuigen was geen optimale inzet van beladers mogelijk, waardoor relatief veel inhuur van personeel nodig was. Door schade aan een huisvuilwagen en de benodigde reparatieduur is er een vervangend voertuig gehuurd gedurende 10 maanden. Ook zijn er kosten gemaakt voor de begeleiding van 4 aanbestedingstrajecten. | |||
7.04.0 Milieubeheer | Investeringsbudget stedelijke vernieuwing | 560 | V |
In de afgelopen jaren zijn subsidiebaten van de Provincie Zeeland ontvangen inzake stedelijke vernieuwing. Deze subsidiebaten zijn reeds vastgesteld middels een vaststellingsbeschikking en ten oprechte gereserveerd op de balans als vooruit ontvangen subsidie. Voorgesteld wordt om deze eenmalige vrijval te reserveren voor toekomstige saneringsprojecten. | |||
Volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en stedelijke vernieuwingen | |||
8.03.0 Wonen en bouwen | Leges bouwvergunningen | 277 | V |
De doorlooptijd van een aantal grote bouwprojecten (waaronder de 4 woonclusters en dagbestedingsgebouw met kantoor aan de Oostperkweg en 24 appartementen aan de Porseleinvlinder) was korter, waardoor de leges nog in het 4e kwartaal 2024 zijn ontvangen. |
Algemene dekkingsmiddelen
Algemene dekkingsmiddelen | Begroting 2024 | Begroting 2024 na wijziging | Realisatie 2024 | Verschil 2024 (+ voordeel, - nadeel) |
|---|---|---|---|---|
Lasten | ||||
0.05.0 Treasury | -230 | 1.794 | 2.344 | -550 |
0.06.1 OZB woningen | 1.599 | 1.994 | 1.900 | 94 |
0.06.2 OZB niet woningen | 1.775 | 1.775 | 1.801 | -26 |
0.06.4 Belastingen overig | 1.305 | 1.305 | 1.247 | 58 |
0.07.0 Alg uitk en ov uitk gem.fonds | 7 | 7 | 8 | -0 |
Totale Lasten | 4.457 | 6.875 | 7.300 | -425 |
Baten | ||||
0.05.0 Treasury | -895 | -31.059 | -30.702 | -357 |
0.06.1 OZB woningen | -8.980 | -8.980 | -8.954 | -26 |
0.06.2 OZB niet woningen | -8.720 | -8.720 | -8.947 | 227 |
0.06.4 Belastingen overig | -1.700 | -1.700 | -1.772 | 72 |
0.07.0 Alg uitk en ov uitk gem.fonds | -120.285 | -125.015 | -125.930 | 915 |
Totale Baten | -140.581 | -175.475 | -176.306 | 831 |
Totaal Algemene dekkingsmiddelen | -136.124 | -168.600 | -169.006 | 406 |
Omschrijving (bedragen × € 1.000) | Afwijking Lasten | Afwijking Baten | Structureel J/N |
|---|---|---|---|
0.05.0 Treasury | |||
Eind 2023 heeft de commissie BBV een nieuwe rentenotitie gepubliceerd. De belangrijkste wijziging betreft de rentetoerekening aan de grondexploitaties. Per 1 januari 2024 wordt niet langer de rentetoerekening gebaseerd op het gemiddelde rentepercentage over het vreemd vermogen, maar wordt de renteomslag gebruikt voor de rentetoerekening aan de grondexploitaties. | -543 | -425 | N |
De ZEH (Zeeuwse Energie Houdstermaatschapprij N.V., voorheen PZEM) heeft in 2024 aan de aandeelhouders een superdividend uitkgekeerd over 2023 van € 479 miljoen, waarvan € 27,4 miljoen aan de gemeente Middelburg. Bij de bestuursrapportage 2024 was de inschatting dat dit € 27,8 miljoen zou zijn. Bij oprichting van GBE-Aqua is afgesproken dat toekomstige dividenduitkeringen van de ZEH direct worden doorgestort naar GBE-Aqua, dit met als doel de lening ad € 370 mln die is aangetrokken door GBE-Aqua voor de aankoop van het Evides-aandelenpakket, versneld af te kunnen lossen. Het hiervoor benodigde dividend wordt gereserveerd in de reserve GBE-Aqua. Er is minder dividend ontvangen dan begroot, maar er is tevens minder toegevoegd aan de reserve (€ 217.000, zie hiervoor taakveld 0.10.0 mutaties reserves.). Per saldo resluteert dit in een negatief resultaat van € 208.000. | |||
0.06.1 OZB woningen | |||
Uitvoeringskosten | 103 | N | |
Op dit budget worden de uitvoeringskosten van het samenwerkingsverband Belastingen Walcheren en Schouwen-Duiveland begroot en geboekt. De positieve afwijking is ontstaan doordat er geen rekening is gehouden met budget wat was overgeheveld van 2023 naar 2024. | |||
0.06.2 OZB niet woningen | |||
OZB niet-woningen | 202 | N | |
De totale opbrengst van de onroerendezaakbelasting (OZB) is hoger dan geraamd. Dit komt door meerdere factoren. Bij het vaststellen van de tarieven waren nog niet alle WOZ-waarden van niet-woningen bekend. Hierdoor werd voor 30% van deze waarden een schatting gemaakt, die later te laag bleek te zijn. Dit resulteerde in een onderschatting van de gemiddelde waardestijging. Daarnaast werd de uitbreiding van het areaal eveneens te laag ingeschat, wat ook heeft bijgedragen aan de hogere opbrengst. | |||
0.06.4 Belastigen overig | |||
Baten precariobelasting | 87 | J | |
In 2024 zijn de precariobelasting en reclame-uitingen op straat opnieuw in kaart gebracht. Dit heeft geleid tot een hogere opbrengst. | |||
Algemene uitkering gemeentefonds | |||
Baten algemene uitkering 2024 en voorafgaande jaren | 915 | N | |
In de memo actieve informatie over decembercirculaire die uw raad in januari 2025 toegezonden heeft gekregen zijn een aantal taakmutaties en decentralisatie-uitkeringen toegevoegd. Dit zorgt voor een hogere Algemene Uitkering 2024. Door het tijdstip van verschijnen van de circulaire was het niet meer mogelijk dit in een begrotingswijziging 2024 te verwerken. | |||
Overige | 15 | 52 | |
Totaal Algemene dekkingsmiddelen | -425 | 831 | 406 |
Overzicht onvoorziene uitgaven
De post onvoorzien ramen we in totaal en niet per programma. In de begroting 2024 namen we hiervoor een bedrag van € 209.496 op. Hoe we dit geld gebruikten leest u hieronder.
Datum raadsvergadering | Onderwerp | bedrag | |
|---|---|---|---|
Primaire Begroting 2024 | 209.496 | ||
18-04-2024 | Antisemitisme een hal toeroepen | -41.355,00 | |
18-04-2024 | medewerker Erfgoed-uitbreiding formatie | -50.000,00 | |
23-05-2024 | Tijdelijke uitbreiding Aventurijn | -47.500,00 | |
26-09-2024 | Bijdrage 2024 Expat Centrum Zeeland | -37.500,00 | |
-176.355 | |||
Restant | 33.141 |
Overzicht incidentele baten en lasten
Incidentele lasten per programma (bedragen x € 1.000) | Begroting | Begroting 2024 incl. wzg. | Rekening 2024 | Reserve |
|---|---|---|---|---|
Programma Bestuur en Ondersteuning | ||||
Overgang naar office 365 (incidenteel) | 176 | 176 | 176 | nee |
Verbeteren arbeidsmarktpositie | 75 | 31 | 38 | ja |
Agenda Samenwerking voor 4 jaar | 52 | 0 | 0 | nee |
Visie op dienstverlening | 250 | 0 | 0 | nee |
Medewerker TIP publiekszaken | 32 | 32 | 32 | nee |
Voorbereiding / planvorming centrale hal | 50 | 50 | ja | |
Raadsonderzoek trekdijk middelburg | 34 | 67 | nee | |
Project digitalisering | 101 | 145 | ja | |
Digitale versnelling | 79 | 1 | nee | |
Portfoliomanager 66024 | 55 | 58 | ja | |
Ondersteuning vacaturevoorziening | 67 | 67 | ja | |
Afhandelen bezwaarschriften | 220 | 235 | ja | |
Implementatie wet open overheid | 44 | 44 | ja | |
Diverse posten < € 25.000 | 44 | 15 | ja | |
Programma Veiligheid | ||||
Project preventie van (steek) wapen geweld en jeugdcriminaliteit | 100 | 0 | 0 | nee |
Actieplan wapens en jongeren | 27 | 25 | nee | |
Cyber crime, lokale weerbaarheid | 74 | 159 | ja | |
RIEC medewerker | 85 | 100 | nee | |
Programma Verkeer en Vervoer | ||||
Verbeteren verkeerssituatie fietsers en voetgangers | 40 | 40 | 40 | nee |
Uitbreiding buurtbus | 50 | 9 | 15 | ja |
Projectleider- en projectcoordinatoren onderhoud wegen | 275 | 275 | 45 | nee |
Voorziening onderhoud wegen op basis van niveau C+ (is toegevoogd aan reserve ipv voorziening) | 1.700 | 0 | 0 | nee |
Klimaatadaptie (Subsidie Operationeel Programma Zuid) | 513 | 321 | nee | |
Diverse posten < € 25.000 | 24 | 0 | ja | |
Programma Economie | ||||
Opstellen ontwikkelvisie binnenstad | 100 | 0 | 0 | nee |
Europees project Detocs | 49 | 59 | nee | |
Project Smart Grid Arnestein | 69 | 75 | ja | |
Bijdrage Expat Center Zeeland | 38 | 38 | nee | |
Programma Onderwijs | ||||
Sloopkosten en afboeken oude investering CBS de Wilgenhof | 253 | 0 | 0 | nee |
Specifieke uitkering NPO vertragingen covid | 326 | 326 | nee | |
KC de Aventurijn | 48 | 49 | nee | |
Lokale educatieve agenda | 20 | 40 | 49 | ja |
Diverse posten < € 25.000 | 20 | 24 | ja | |
Programma Sport, Cultuur en Recreatie | ||||
Toekomst poppodium de Spot, overheadvergoeding | 75 | 75 | 75 | nee |
Compensatie van de energiekosten voor maatschappelijke organisaties | 500 | 260 | 260 | nee |
Restauratie stadhuis | 1.343 | 0 | 0 | |
Corona cultuurmiddelen | 60 | 60 | ja | |
gotisch deel stadhuis | 85 | 73 | ja | |
Evenementen herdenkingen | 17 | 45 | ja | |
Financiering uitbreiding kleed- en doucheruimtes korfbalvereniging TOP | 85 | 85 | ja | |
Specifieke uitkering informatiepunten digitale overheid | 47 | 47 | nee | |
Organisatie en uitvoering SROI Groenbeheer, pilotjaar 2024 | 150 | 184 | nee | |
Diverse posten < € 25.000 | 10 | 4 | ja | |
Programma Sociaal Domein | ||||
Actieplan uitvoeringsbudg soc domein | 280 | 105 | 105 | ja |
Wegwerken achterstanden bij TIM | 160 | 160 | 160 | nee |
Toezicht en handhaving Jeugdwet en Wmo | 105 | 105 | 105 | nee |
Onderzoek mogelijkheid basisbanen | 60 | 60 | ja | |
Vluchtelingenopvang Oekraïne | 8.224 | 2.674 | ja | |
Energietoeslag minima | 689 | 374 | ja | |
Specifieke uitkering toeslagenproblematiek | 0 | 421 | nee | |
Opvang dak- en thuisloosheid | 64 | 60 | nee | |
TOZO | 0 | 269 | nee | |
Tijdelijke opvang asielzoekers | 28 | 33 | ja | |
Mensenrechten toegangskaarten Etty hillesum huis | 25 | 25 | nee | |
Minimabeleid cadeaubon | 60 | 57 | ja | |
Diverse posten < € 25.000 | 47 | 42 | ja | |
Programma Volksgezondheid en Milieu | ||||
Uitvoerend medewerker aula crematorium | 48 | 48 | 48 | nee |
Europees project Cool Neighbourhoods | 351 | 239 | ja | |
Warmtenet Dauwendale | 41 | 41 | ja | |
Voorbereidingskosten stallingsruimte begraafplaatsen | 50 | 0 | ja | |
Programma Volkshuisvesting RO en sted vern | ||||
Casusregisseurs Omgevingstafels (dekking 2024 uit de algemene reserve) | 194 | 194 | 135 | ja |
Applicatiebeheer V&H | 88 | 88 | 77 | nee |
onrendabele top aankoop buitenruststraat | 1.301 | ja | ||
Toevoeging voorziening grondbedrijf | 3.887 | ja | ||
Omgevingswet | 200 | 208 | ja | |
Diverse posten < € 25.000 | 40 | 27 | nee | |
Totaal | 5.916 | 13.937 | 13.434 | |
Baten per programma | ||||
Incidentele basten per programma (bedragen x € 1.000) | Begroting | Begroting 2024 incl wzg | Rekening 2024 | Reserve |
Programma Bestuur en Ondersteuning | ||||
Boekwinst op verkoop panden | 225 | 75 | 0 | ja |
Boekwinst verkoop gronden / materieel | 0 | 74 | nee | |
Superdividend ZEH (Zeeuwse Energie Houdstermaatschapprij N.V) | 27.800 | 27.375 | nee | |
Overige opbrengst startersleningen (correctie voorgaande jaren) | 684 | nee | ||
Programma Veiligheid | ||||
Cyber crime, lokale weerbaarheid 2024-2025 | 0 | 84 | nee | |
Actieplan wapens en jongeren | 27 | 27 | nee | |
RIEC medewerker detachering | 202 | 200 | nee | |
Programma Verkeer en Vervoer | ||||
Klimaatadaptie (Subsidie Operationeel Programma Zuid) | 235 | 109 | nee | |
Programma Economie | ||||
Europees project Detocs | 42 | 62 | nee | |
Project Smart Grid Arnestein | 55 | 55 | nee | |
Programma Onderwijs | ||||
Specifieke uitkering NPO vertragingen covid | 326 | 326 | nee | |
Actieplan esf a tranche (thuiszittercoach RBL) | 41 | 41 | nee | |
Programma Sport, Cultuur en Recreatie | ||||
Specifieke uitkering informatiepunten digitale overheid | 47 | 47 | nee | |
Programma Sociaal Domein | ||||
Vluchtelingenopvang Oekraïne | 4.500 | 4.745 | nee | |
Tijdelijke opvang asielzoekers | 79 | 101 | nee | |
Specifieke uitkering toeslagenproblematiek | 0 | 477 | nee | |
Opvang dak- en thuisloosheid | 64 | 296 | nee | |
TOZO | 0 | 269 | nee | |
Programma Volksgezondheid en Milieu | ||||
CDOKE klimaat- en energiebeleid | 1.062 | 1.148 | nee | |
Europees project Cool Neighbourhoods | 267 | 192 | nee | |
Investeringsbudget stedelijke vernieuwing | 560 | nee | ||
Totaal | 225 | 34.822 | 36.872 | |
Saldo incidentele lasten en baten | -5.691 | 20.885 | 23.438 | |
Taakveld 0.10 Incidentele toevoegingen aan reserves (bedragen x € 1.000) | Begroting | Begroting 2024 incl. wzg | Rekening 2024 | |
Alg. reserve dividend aandelen GBE Aqua (Evides) | 9.300 | 9.083 | ||
Toev. reserve investeringsfonds | 10.700 | 10.700 | 11.105 | |
Toev. Afstoten vastgoed | 225 | 75 | 75 | |
Toev. dividend aandelen GBE Aqua (Evides) | 611 | 611 | 611 | |
Winstneming grondbedrijf | 156 | 156 | 445 | |
Toev. Klimaatadaptie (Subsidie Operationeel Programma Zuid) | 165 | 287 | ||
Europees project Detocs | 26 | 26 | ||
Europees project Cool Neighbourhoods | 58 | 56 | ||
Toev. Uitvoeringskosten omgevingswet | 177 | 177 | ||
Toev. Afschr.reserve Winkelcentrum Dauwendale | 767 | 767 | ||
Toev. Afschr.reserve restuaratie stadhuis | 1.343 | 1.343 | ||
Toev. Afschr.reserve skatebaan veerse poort | 0 | 33 | ||
Toev. reserve onderhoud wegen op basis van niveau C+ | 1.700 | 1.700 | ||
Budgetoverhevelingen naar 2025 (via reserve transitoria) | 7.715 | 7.494 | ||
Totaal | 11.692 | 32.793 | 33.202 | |
Taakveld 0.10 Incidentele onttrekkingen aan reserves (bedragen x € 1.000) | Begroting | Begroting 2024 incl. wzg | Rekening 2024 | |
Onttrekking Extra rijksmiddelen temporisering taakstelling Soc.Domein | 1.887 | 1.908 | 1.908 | |
Onttrekking algemene reserve Kaders kostenbeheersing sociaal domein | 142 | 142 | 142 | |
Onttreking algemene reserve tbv investeringsfonds | 8.000 | 8.000 | 8.000 | |
Onttrekking algemene reserve onrendabele top aankoop buitenruststraat | 1.301 | |||
Onttrekking algemene reserve Casusregisseurs | 194 | 194 | 135 | |
Onttrekking algemene reserve Omgevingswet | 200 | 208 | ||
Onttrekking algemene reserve sinterklaasbon minima | 60 | 60 | ||
Onttrekking algemene reserve Smart Grid | 14 | |||
Reserve grondbedrijf | 285 | 285 | 4.217 | |
Reserve klimaatgelden | 41 | 41 | ||
Ontr.reserve transitoria winkelcentrum Dauwendale | 767 | 767 | ||
Dekking uitgaven vanuit gereserveerde middelen voorgaande jaren (via reserve transitoria) | 13.789 | 13.752 | ||
Totaal | 10.508 | 25.386 | 30.545 | |
Saldo incidentele lasten en baten | -5.691 | 20.885 | 23.438 | |
Saldo incidentele mutaties reserves | -1.184 | -7.407 | -2.657 | |
Saldo incidentele baten en lasten inclusief mutaties reserves | -6.875 | 13.478 | 20.781 |
Overzicht toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves
Toevoeging aan de reserves * €1.000 | Begroting incl.wzg. | Waarvan structureel | Rekening | Waarvan structureel | Verschil begr. Incl. wyz tov rekening |
|---|---|---|---|---|---|
afschrijvingsreserve | 2.110 | 2.143 | -33 | ||
reserve transitoria | 8.142 | 8.041 | 101 | ||
algemene reserve | 686 | 686 | 0 | ||
reserve klimaatgelden | |||||
reserve decentralisaties | 0 | ||||
reserve grondbedrijf | 156 | 445 | -289 | ||
reserve GBE Aqua bv | 9.300 | 9.083 | 217 | ||
reserve reconstructie wegen | 1.700 | 838 | 2.539 | 838 | -839 |
reserve investeringsfonds | 10.700 | 11.105 | -405 | ||
Totaal | 32.794 | 838 | 34.042 | 838 | -1.248 |
Onttrekking aan de reserves * €1.000 | Begroting incl.wzg. | Waarvan structureel | Rekening | Waarvan structureel | Verschil begr. Incl. wyz tov rekening |
|---|---|---|---|---|---|
afschrijvingsreserve | 406 | 247 | 247 | 247 | -159 |
reserve transitoria | 14.556 | 14.519 | -37 | ||
algemene reserve | 8.598 | 9.860 | 1.262 | ||
reserve klimaatgelden | 41 | 41 | 0 | ||
reserve participatiefonds (ter dekking begrote uitgaven participatiefonds) | 11 | 1 | 1 | -10 | |
reserve decentralisaties | 1.908 | 1.908 | 0 | ||
reserve grondbedrijf | 285 | 4.218 | 3.933 | ||
reserve reconstructie wegen | 0 | ||||
Totaal | 25.805 | 248 | 30.794 | 247 | 4.989 |
Saldo | 6.989 | 590 | 3.248 | 591 | 3.741 |
Toelichting financiele afwijking op de reserves (+ = voordeel / - = nadeel)
Mutaties reserves | |||
Toelichting afwijking toevoegingen en onttrekkingen aan de reserves | Afwijking Lasten | Afwijking Baten | Totaal Afwijking |
|---|---|---|---|
Mutatie afschrijvingsreserve | -196 | N | |
In de toekomst zal het nieuwe natuurgebied bij het Waterpark Veerse Meer eigendom worden van Staatsbosbeheer. De gronden worden in erfpacht gegeven aan de gemeente en verder ontwikkeld en beheerd door Driestar. Aangezien dit nog niet is gerealiseerd, hoeft de geraamde jaarlijkse onttrekking ter dekking van de erfpacht nog niet te worden geboekt. | |||
Mutatie reserve transitoria | 102 | ||
Met de Najaarsbrief 2024 zijn diverse budgetten aangemeld (door de Raad goedgekeurd in december 2024) voor overheveling van 2024 naar 2025. Deze overhevelingen worden toegevoegd aan de reserve transitoria. Er zijn na deze aanmeldingen toch nog uitgaven gedaan op diverse budgetten. Vandaar dat er minder (€ 223k) is toegevoegd aan de reserve transitoria. Ook is er een budgetafwijking voor het Europees project Klimaatadaptatie. Dit project heeft vertraging opgelopen en daardoor zijn er aanzienlijk minder uitgaven gedaan waardoor we de vrijgemaakte dekking vanuit wegen, riolen, openbaar groen en speelplaatsen niet kunnen benutten. Daarom zijn deze middelen veilig gesteld in de reserve transitoria. Dit heeft een negatieve budgetafwijking tot gevolg van 121k. | |||
Mutatie algemene reserve | 1.301 | ||
Conform het raadsbesluit is de aankoop van een pand aan het einde van het jaar afgerond. De verwachte onrendabele top op de nog vast te stellen grondexploitatie wordt direct afgewaardeerd, en het hierdoor ontstane boekwaardeverlies van € 1.310.000 wordt gedekt via de algemene reserve. | |||
Mutatie reserve grondbedrijf | -289 | 3.933 | |
Dit betreft de winstneming 2024 voor de grondcomplexen van bedrijven en woningen. | |||
Dit betreft de verliezen van het grondbedrijf over 2024 van bedrijven en woningen. | |||
Mutatie reserve GBE Aqua | 217 | ||
De ZEH (Zeeuwse Energie Houdstermaatschapprij N.V., voorheen PZEM) heeft in 2024 aan de aandeelhouders een superdividend uitkgekeerd over 2023. Bij oprichting van GBE-Aqua is afgesproken dat toekomstige dividenduitkeringen van de ZEH direct worden doorgestort naar GBE-Aqua, dit met als doel de lening ad € 370 mln die is aangetrokken door GBE-Aqua voor de aankoop van het Evides-aandelenpakket, versneld af te kunnen lossen. Het hiervoor benodigde dividend wordt gereserveerd in de reserve GBE-Aqua. Er is minder dividend ontvangen dan begroot, maar er is tevens minder toegevoegd aan de reserve dan begroot. | |||
Mutatie reserve constructie wegen | -839 | ||
Conform het raadsbesluit 07-116 wordt het verschil van het begrote bedrag en de werkelijke uitgaven op de kostenplaatsen onderhoud wegen onttrokken dan wel toegevoegd aan de reserve reconstructie wegen. | |||
Mutatie reserve investeringsfonds | -405 | ||
Met het vaststellen van de kaderstelling van het Middelburgs Investeringsfonds heeft uw raad besloten om het onbenutte budget voor de jaarlijks gereserveerde kapitaallasten vanaf 2023 toe te voegen aan het investeringsfonds. Op concernniveau is dit budgetneutraal. | |||
Overig posten < €100.000 | -34 | -49 | |
Totaal Mutaties Reserves | -1.248 | 4.989 | 3.741 |
Wet Normering Bezoldiging Topfunctionarissen (WNT)
Op 1 januari 2013 is de Wet Normering Bezoldiging Topfunctionarissen (semi)publieke sector van kracht geworden, kortweg WNT. Deze wet verbiedt dat bestuurders en andere topfunctionarissen in de publieke en semipublieke sector in de (semi)publieke sector meer verdienen dan 100 procent van het ministersalaris. Deze grens is de zogenoemde WNT-norm. Voor 2024 bedraagt deze € 233.000,00 inclusief belaste kostenvergoedingen en pensioenbijdrage werkgever. De WNT-norm is tot stand gekomen nadat er in de voorafgaande jaren een toenemende maatschappelijke verontwaardiging was ontstaan over de hoge salarissen (en ontslagvergoedingen) voor openbare bestuurders, vooral indien ook nog sprake was van slecht functionerende bestuurders.
De WNT definieert het begrip topfunctionaris voor instellingen in de (semi)publieke sector als:
de leden van de hoogste uitvoerende en toezichthoudende organen;
de hoogste ondergeschikte of de leden van de groep hoogste ondergeschikten aan dat orgaan en;
degene of degenen belast met de dagelijkse leiding.
Als gevolg van deze wet publiceren wij de volgende salarissen:
Topfunctionarissen, gewezen topfunctionarissen en toezichthouders
De regels worden ontleent aan het Besluit van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 29 oktober 2019, nr. 2019-00000473424, houdende vaststelling van beleidsregels inzake de toepassing van de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector met ingang van 1 januari 2020 (Beleidsregels WNT 2020).
bedragen x € 1 | A. van den Brink | A.A.A. Rijpert |
Functiegegevens | Gemeentesecretaris | Raadsgriffier |
Aanvang en einde functievervulling in 2024 | [01/01] – [31/12] | [01/01] – [31/12] |
Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte) | 1 | 1 |
Dienstbetrekking? | Ja | Ja |
Bezoldiging | ||
Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen | € 146.036 | € 103.611 |
Beloningen betaalbaar op termijn | € 23.310 | € 16.501 |
Subtotaal | € 169.346 | € 120.112 |
Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum | € 233.000 | € 233.000 |
-/- Onverschuldigd betaald en nog niet terugontvangen bedrag | N.v.t. | N.v.t. |
Totale bezoldiging | € 169.346 | € 120.112 |
Reden waarom de overschrijding al dan niet is toegestaan | N.v.t. | N.v.t. |
Toelichting op de vordering wegens onverschuldigde betaling | N.v.t. | N.v.t. |
Gegevens 2023 | ||
bedragen x € 1 | A. van den Brink | A.A.A. Rijpert |
Functiegegevens | Gemeentesecretaris | Raadsgriffier |
Aanvang en einde functievervulling in 2023 | [01/01] – [31/12] | [01/01] – [31/12] |
Omvang dienstverband (als deeltijdfactor in fte)7 | [1,0] | [1,0] |
Dienstbetrekking?8 | [ja] | [ja] |
Bezoldiging9 | ||
Beloning plus belastbare onkostenvergoedingen | 139.277 | 97.163 |
Beloningen betaalbaar op termijn | 22.499 | 16.323 |
Subtotaal | 161.776 | 113.486 |
Individueel toepasselijke bezoldigingsmaximum10 | 223.000 | 223.000 |
Bezoldiging | 161.776 | 113.486 |
Rechtmatigheidsverantwoording
Verantwoordelijkheid college van burgemeester en wethouders
De baten en lasten alsmede de balansmutaties moeten getrouw in de jaarrekening worden opgenomen. Uit het getrouw opnemen van de baten en lasten alsmede de balansmutaties, blijken een drietal rechtmatigheidscriteria niet expliciet. Dit betreffen het begrotings-, voorwaarden-, en misbruik- en oneigenlijk gebruik criterium. In deze rechtmatigheidsverantwoording licht het college van burgemeester en wethouders toe in hoeverre bij de in de jaarrekening verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties het begrotings-, voorwaarden-, en misbruik- en oneigenlijk gebruik criterium zijn nageleefd. Dit houdt in dat de verantwoorde baten en lasten, alsmede de balansmutaties in overeenstemming zijn met door de raad vastgestelde kaders zoals de begroting en gemeentelijke verordeningen en met bepalingen in de relevante wet- en regelgeving. Bij de waarderingsgrondslagen in de jaarrekening is het door de raad op 13 maart 2025 vastgestelde normenkader van de relevante wet- en regelgeving verder toegelicht.
Deze verantwoording hanteert een grensbedrag omdat alleen de van belang zijnde aspecten in de verantwoording hoeven te worden betrokken. Deze grens is door de raad bepaald en bedraagt 2 % (maximaal 3%) van de totale lasten inclusief toevoegingen aan de reserves en is daarmee vastgesteld op € 5,2 miljoen. De grondslag voor deze verantwoording is de Kadernota Rechtmatigheid 2024 van de Commissie BBV van oktober 2024.
Bevinding
Het college stelt vast dat de omvang van de in deze jaarrekening verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties die niet rechtmatig tot stand zijn gekomen bedrag € 10.818.000 bedraagt. Dit is hoger dan de daarvoor gestelde grens van € 5,2 miljoen. Van de niet rechtmatig tot stand gekomen verantwoorde baten en lasten alsmede de balansmutaties is volgens het college overigens een bedrag van € 1.545.000 acceptabel op basis van door de gemeenteraad vastgestelde afspraken.
(Bedragen x € 1.000) | |||
|---|---|---|---|
1a. Overschrijding lasten programma's | 10.510 | ||
1b. Overschrijding investeringsbudgetten | 43 | ||
2. Ongeautoriseerde reservemutaties | |||
3. Overschrijding baten en/of onderschrijding van lasten, investeringen en baten die niet tijdig zijn gemeld | 265 | ||
Totale begrotingsonrechtmatigheden | 10.818 | ||
Begrotingsonrechtmatigheden die acceptabel zijn vlgs financiële verordening | 1.545 | ||
Niet acceptabele begrotingsonrechtmatigheden | 9.273 | ||
Voorwaardecriterium: Inkopen ten onrechte niet Europees aanbesteed (spendanalyse) | 27 | ||
Misbruik en Oneigenlijk gebruik | 0 | ||
Totaal onrechtmatig | 10.845 | ||
Waarvan acceptabel | 1.545 | ||
Waarvan niet acceptabel | 9.300 | ||
Toelichting
De toelichting op de acceptabele begrotingsonrechtmatigheden is terug te vinden in de toelichting baten en lasten op hoofdlijnen.
Hieronder volgt de toelichting op de niet acceptabele begrotingsonrechtmatigheden:
Wethouderpensioenen (€ 668.000)
De voorziening wethouderpensioenen wordt op peil gehouden voor toekomstige verplichtingen door middel van een jaarlijkse dotatie. Op basis van actuariële berekeningen blijkt dat de stand van de voorziening naar boven moet worden bijgesteld. De begrote lasten 2024 voor dotatie zijn niet toereikend en daardoor is er sprake van een negatieve afwijking.
Afvalinzameling (€ 253.000)
Door de uitval van voertuigen was geen optimale inzet van beladers mogelijk, waardoor relatief veel inhuur van personeel nodig was. Door schade aan een huisvuilwagen en de benodigde reparatieduur is er een vervangend voertuig gehuurd gedurende 10 maanden. Ook zijn er kosten gemaakt voor de begeleiding van vier aanbestedingstrajecten.
Dotatie voorziening gevel stadhuis (€ 3.216.000)
De begrote kosten voor restauratie van de gevel van het stadhuis zijn (door een derde partij) opnieuw berekend. Als gevolg van prijsindicatie is het nodig om de voorziening voor de restauratie van de stadhuisgevel op te hogen om de te verwachte kosten te kunnen dragen.
Grondexploitatie wonen (€ 4.158.000)
Door versnelling/vertraging in de fasering van de grondexploitaties ontstaan hogere of lagere lasten, in dit geval hogere. Tegenover deze hogere lasten staan geen hogere baten die de overschrijding compenseren. Volgens de huidige financiële verordening, waarin bestaand beleid niet als acceptabel is aangemerkt, is het niet acceptabel. Zodra financiële verordening hierop is aangepast verschuif deze vanaf dat moment naar acceptabel.
Treasury (€ 543.000)
Door een wijziging van de rentenotitie van de Commissie BBV betreffende rentetoerekening aan grondexploitaties ontstaat een overschrijding op treasury. Tegenover deze hogere lasten staan geen hogere baten die de overschrijding compenseren. Volgens de huidige financiële verordening, waarin bestaand beleid niet als acceptabel is aangemerkt, is het niet acceptabel. Zodra financiële verordening hierop is aangepast verschuif deze vanaf dat moment naar acceptabel.
Onderwijs achterstanden beleid (€ 392.000)
Volgens de huidige financiële verordening, waarin lagere baten niet als acceptabel is aangemerkt, is het niet acceptabel. Zodra financiële verordening hierop is aangepast verschuift deze vanaf dat moment naar acceptabel.
Diverse investeringen (€ 43.000)
Dit betreft negen investeringen/kredieten die gering zijn overschreden. Gezien het geringe overschrijdingen betreffen verwijzen wij voor verdere toelichting naar de Overzicht kredieten bij de jaarrekening.
Voorwaardencriterium: spendanalyse (€ 27.000)
Dit betreft één crediteur voor leveringen en diensten in de groenvoorziening. De uitgaven aan deze crediteur waren in 2023 onrechtmatig. Om die reden is er in 2024 een Europese aanbesteding gestart voor deze leveringen en diensten. Tot aan het moment van de gunning van de Europese aanbesteding zijn nog voor een bedrag van € 27.000 kosten gemaakt. Deze zijn als onrechtmatig aan te merken.
De posten vanaf € 100.000 lichten wij nog verder toe bij de paragraaf bedrijfsvoering.