Volksgezondheid en milieu

Inleiding

Volksgezondheid

De gemeente wil de gezondheid van de inwoners beschermen en bevorderen. Elke inwoner moet een gelijke kans hebben op een gezond leven, ook als inwoners daar zelf niet toe in staat zijn (door sociaal en/of economische status). De Walcherse gemeenten hebben daarom de Nota gezondheidsbeleid Walcheren opgesteld.

Milieu

Een duurzame en energieneutrale maatschappij is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. Ook de gemeente Middelburg levert haar bijdrage hieraan. Sterker nog, de gemeente heeft een voorbeeldfunctie.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Gezondheidsbeleid Walcheren 2018–2021

• Preventie- en handhavingsplan Jeugd en alcohol 2015-2018

• Middelburgse Visie Milieu 2019-2025

• Beleid “Op weg naar energieneutraal Middelburg” (vastgesteld in 2012)

• Klimaatbestendige Middelburgse samenleving 2018-2050

• Afvalbeleid Middelburg na pilotfase 2020-2027

• Groenbeleidsplan Gemeente Middelburg 2016–2026

• Klimaatadaptatiestrategie Zeeland 2021-2026

• Regionale Energiestrategie

• Transitievisie Warmte

Wat wilden we bereiken?

Volksgezondheid - Maatschappelijk effect

Een gezonde keuze is een makkelijke keuze, waarbij alle inwoners waar mogelijk kiezen voor gezond gedrag en een gezonde leefstijl.

Doelstellingen

1. Gezond gewicht:

• Het aantal kinderen en jongeren met overgewicht laten dalen en het aantal volwassenen en ouderen met overgewicht niet verder laten stijgen.

2. Verslavingspreventie:

• Het aantal jongeren onder de 18 jaar dat alcohol drinkt terugdringen en het alcoholgebruik onder ouderen niet verder laten stijgen.

• Het aantal jongeren dat hard- en softdrugs gebruikt terugdringen.

3. Gelukkig en Vitaal wonen

• Het aantal jongeren, volwassen en ouderen dat depressief is niet verder laten stijgen.

• Het aantal ouderen dat eenzaam is niet verder laten stijgen.

Milieu - Maatschappelijk effect:

Een gezonde, duurzame, veilige samenleving en leefomgeving en een duurzame ontwikkeling van de gemeente. Daarbij voorzien in de behoeften van de huidige generaties, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te beperken om gezond en goed te kunnen leven.

Doelstellingen

1. Voorzien in de behoeften van de huidige generaties, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te beperken om gezond en goed te kunnen leven".

2. Energieneutraal en klimaatadaptief in 2050.

3. Verhogen van het scheidingspercentage van het afval.

Wat hebben we bereikt?

Volksgezondheid

Doelstellingen Volksgezondheid – Positieve Gezondheid

In het vastgestelde gezondheidsbeleid (2018-2021) staan de gemeentelijke kaders en doelstellingen voor gezondheidsbevordering. Hieraan wordt uitvoering gegeven in samenhang met het actieplan Sociaal Domein en het Middelburgs Model. Tevens is in 2021 een Lokaal Preventie Akkoord (LPA) afgesloten “Samen naar een gezonder Middelburg”. Het LPA heeft een looptijd van 3 jaar. Uitgangspunt is Positieve Gezondheid

Milieu

Doelstelling - Milieu

1. Op nagenoeg alle 14 thema’s uit de Middelburgse Visie Milieu 2019-2025 zijn activiteiten uitgevoerd. De nadruk lag op de thema’s energie, afval en klimaatadaptatie.

2. In 2020 is de Regionale Energiestrategie (RES 1.0) vastgesteld. In september 2021 is de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland vastgesteld. In december 2021 is de Transitievisie Warmte goedgekeurd.

3. De totale hoeveelheid fijn restafval, grofvuil en verbouwingsrestafval bedroeg in 2021 148 kg per inwoner. In 2020 was dit nog 225 kg per inwoner.

Wat hebben we ervoor gedaan?

Volksgezondheid

Uitvoeren werkagenda gezondheidsbeleid

In 2021 is een Lokaal Preventie Akkoord (LPA) afgesloten “Samen naar een gezonder Middelburg”. Het LPA heeft een looptijd van 3 jaar. Uitgangspunt is Positieve Gezondheid

Bevorderen gezonde leefstijl

• De tweede fase van JOGG (Jongeren op Gezond Gewicht) is gestart. Thema's die daarbij centraal staan zijn gezond gewicht, fruit, bewegen, water, gezonde (sport-) kantine, rookvrij en verantwoord alcoholbeleid. Fase 2 wordt ingestoken op het bereiken van alle jongeren tussen de 0-15 jaar. Waar eerder gefocust werd op 4-12 jaar in 3 focuswijken, gaan we nu voor een Stedelijke aanpak en voor een brede doelgroep jongeren. Inmiddels hebben 8 Middelburgse scholen het vignet “gezonde school” en wordt er aandacht besteed aan de groene schoolpleinen. 36 locaties in Middelburg zijn in 2021 gestart met “gezonde kinderopvang”. Focus ligt op gezonde voeding en bewegen. Er zijn 17 watertappunten gerealiseerd op schoolpleinen en 9 scholen werken met Waterbeleid. Er zijn 16 deelnemende scholen met EU-schoolfruit en 20 scholen met aanvullend fruit initiatief. The Daily Mile is uitgerold op 6 scholen.

• JOGG Middelburg werkt aan het creëren van een gezondere sportomgeving. De focus ligt op gezondere sportkantines, een rookvrij sportterrein en verantwoord alcoholgebruik.

• JOGG Middelburg is in 2021 aangesloten als partner bij de coalitie Kansrijke Start. (zie ook onder Vroegsignalering)

Vergroten weerbaarheid

Er zijn meerdere prestatieafspraken met uitvoerende organisaties die een laagdrempelig aanbod bieden voor kwetsbare kinderen/jongeren en gezinnen.

De inzet van Emergis Preventie/1NUL1 op het gebied van preventie Geestelijke Gezondheids Zorg heeft als doel het welbevinden van zowel kinderen, jongeren alsook volwassenen (specifiek ouderen) te vergroten.

De inzet in 2021 had betrekking op onderstaande thema’s en risicogroepen:

• (V)echtscheidingen en gevolgen

• Kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP), kinderen van ouders met een verslaving (KVO)

• Psychosociale problematiek binnen eigen netwerk

• Eenzaamheid en Depressie

• Kwetsbaarheid/grensoverschrijdend gedrag

De inzet van Emergis Preventie/1NUL1 op het gebied van preventie genotmiddelen heeft als doel het voorkomen van verslaving.

De inzet was gericht op de speerpunten binnen de volgende thema’s:

• Verantwoord middelengebruik, zowel bij jong als oud.

• Verantwoord game- en gokgedrag.

• Verantwoord omgaan met energydranken.

Door het coronavirus zijn taken anders ingericht geweest. De preventiewerkers hebben normaal gesproken een directe lijn op school. Tijdens de lockdowns zijn ze veel outreachend op straat bezig geweest. Daarnaast zijn er veel digitale contacten geweest. Sinds 1 december 2020 is de website van 1nul1 in de lucht. Sinds begin 2021 is er een studio actief waar opnames worden gemaakt voor o.a. online gastlessen, online ouderavonden, online activiteiten zoals bijvoorbeeld een pub quiz, webinars en meetings.

Vroegsignalering

De focus ligt op de “beweging naar voren”. Dit vraagt versterken van de inzet op preventie en dus vroegsignalering. De uitrol in 2021 van 6 wijknetwerken en het LPA “Samen naar een gezonder Middelburg” draagt hieraan bij. Het verbinden van het sociale met het medische domein is hierbij essentieel. Vandaar dat er is ingezet op de samenwerking binnen de keten met huisartsen en praktijkondersteuners. De pilot Welzijn op Recept is in eerste instantie gestart in 2 huisartspraktijken, met later een uitbreiding naar 4 praktijken.

Daarnaast zijn in 2021 de eerste stappen naar een coalitie Kansrijke Start Middelburg gezet. De gemeente wil stimuleren dat het medische- en het sociale domein samen extra aandacht hebben voor de eerste 1000 dagen van een kind. Mede dankzij inzet van ontzettend veel partijen en professionals is een vruchtbare bodem gelegd om op voort te bouwen. Tijdens de laatste bijeenkomst in november 2021 zijn concrete afspraken gemaakt waar de coalitie in 2022 mee aan de slag gaat.

Preventief versterken acute keten zorg bij reanimatie

We zijn aangesloten bij het burgerhulpverleningssysteem voor reanimatiemeldingen. Er is ondersteuning geboden aan particuliere initiatieven voor de aanschaf van AED’s. Er zijn wederom 4 buitenkasten aangeschaft om AED’s van binnen naar buiten te verplaatsen. Er wordt gestreefd naar een dekkend aanbod van AED’s.

Regelgeving en handhaving rondom jeugd en alcohol

Samen met de andere 12 Zeeuwse gemeenten wordt ingezet om het alcohol gebruik terug te dringen met de aanpak “Laat ze niet verzuipen”. (LZNV) Vanuit LZNV is in 2021 Zeeuws breed een preventie- en handhavingsplan 2022-2026 opgesteld. Deze wordt vertaald naar de Middelburgse situatie. LZNV heeft in 2021 tal van acties uitgezet om het alcoholgebruik te verminderen: NIX zonder ID, alcoholactieweek, IkPas actie.

Lokaal preventie Akkoord

In 2021 is er in samenwerking met vele partners een Lokaal Preventie Akkoord gesloten, om met elkaar ervoor te gaan zorgen dat alle inwoners van gemeente Middelburg gezond en gelukkig leven. We maken de gezonde keuze: de aantrekkelijke keuze, zowel op school/opleiding, als op werk of in de vrije tijd. Dit gebeurt door ook naar de onderliggende factoren van gezondheid te kijken, aandacht te hebben voor de meer kwetsbare inwoners en integraal samen te werken op de volgende thema’s: Roken, Alcohol, Gezond Gewicht, Mentale Gezondheid en Gezonde Leefomgeving. De drie kernwaarden (positieve gezondheid, toegankelijk voor alle inwoners en samenwerken) lopen diagonaal door deze thema’s heen.

In 2021 is aan 6 initiatieven uitvoeringsbudget verstrekt:

1. Voel je goed; Een aanpak waarmee volwassenen hun gezondheid kunnen verbeteren. Door te werken aan het verbeteren van gezondheidsvaardigheden, inclusief taalvaardigheden, en gedragsdeterminanten van voedings- en beweeggedrag gaan deelnemers zich gezonder voelen (zowel fysiek als mentaal) en krijgen een gezonder gewicht.

2. Kleurrijke Dag; Met het inkleuren van kleurplaten is er maatschappelijke verbintenis gelegd tussen basisschoolleerlingen en ouderen, naast aandacht voor gezonde voeding en eenzaamheid.

3. Jongeren met geld (schulden); Jongeren in Middelburg bewust maken van geld en schulden. Middels het geven van gastlessen op alle middelbare scholen van Middelburg met aangepaste programma’s voor de onderbouw en bovenbouw.

4. Samen oplopen; De methode van ‘Samen oplopen’ zorgt dat een vrijwilliger samen met een hulpverlener optrekt in een gezin. Hierdoor nemen de problemen in de gezinnen af, worden gezinnen gelukkiger.

5. Koffie-uurtje in de wijk; Door middel van ‘koffie-uurtjes’ op laagdrempelige toegankelijke plaatsen bereikbaar zijn in Middelburg voor burgers met geldzorgen, zodat zij hier vroegtijdig advies kunnen inwinnen om grotere financiële problemen te voorkomen.

6. Buitentapkraan; Voetbalvereniging Zeelandia te Middelburg heeft het certificaat Gezonde Sportkantine, door het plaatsen van een buitenwatertrapkraan, wordt de omgeving meegenomen en wordt een gezonde leefstijl gefaciliteerd. De waterkraan zal tevens toegankelijk zijn voor fietsers, mountainbikers, supporters, wandelaars, etc..

Deze initiatieven zijn in het vierde kwartaal van 2021 van start gegaan.

Programma Publieke Gezondheid

Dit programma bestaat uit drie programmalijnen (Fysieke Veiligheid, Gezondheid in de wijk, Sociale Veiligheid) en het programma Veilig Thuis. In 2021 is naast het reguliere werk veel werk verricht in de bestrijding van de COVID-19 pandemie. Tevens is met het reguliere werk getracht in te spelen op de veranderde omstandigheden. Zo is beeldbellen in de Jeugdgezondheidszorg geïntroduceerd. Enkele contactmomenten hebben verkort plaatsgevonden om alle kinderen in beeld te houden, maar wel te voldoen aan de COVID-19 richtlijnen. Samen met ketenpartners zijn er webinars gehouden voor ouders van pubers over de volgende thema’s: relaties en seksualiteit, social media en gamen, genotmiddelen en stress, somberheid en suïcidaliteit. Daarnaast zijn voor het project Nu Niet Zwanger alle medewerkers jeugdgezondheidszorg geschoold om te signaleren en het gesprek aan te gaan.

Milieu

Uitvoering geven aan de Middelburgse Visie Milieu 2019-2025

Thema - Klimaat en Energie

Het beleid “Op weg naar Energieneutraal Middelburg” is een integraal onderdeel van de milieuvisie. Het doel is om in 2050 volledig energieneutraal te zijn en te streven naar een duurzaam gebouwde omgeving die voorziet in de huidige behoefte en die (economische) waarde heeft in de toekomst.

• Middelburg is al enkele decennia bezig om woningeigenaren te stimuleren hun woning te verduurzamen. In samenwerking met andere Zeeuwse gemeenten hebben we hiervoor o.a. een informatieloket waar mensen zowel online als telefonisch informatie kunnen krijgen over het verduurzamen van hun woning zoals financiële (b.v. subsidie) en technische informatie. Duurzaam Bouwloket voert deze functie.

  Verder heeft de gemeente Middelburg brochures om aan kopers van grond geven. In Essenvelt loopt een speciaal traject om de wijk klimaatadaptief in te richten waarbij bewoners meedoen. Verder staat uiteraard informatie op de gemeentelijke website en wordt informatie gedeeld via social media.

• Er is een reeks interviews gehouden met ‘duurzame’ inwoners. Deze worden vanaf eind 2021 eens in de drie weken in de Bode gepubliceerd op een speciale duurzaamheidspagina.

• De verduurzaming van de voedselbank met subsidie uit het SHIFFT project bleek vanwege vertraging in de besluitvorming niet haalbaar voor de deadline van SHIFFT. Om het subsidiegeld niet te verliezen is er daarom voor gekozen om een projectwijziging aan te vragen. De subsidie van SHIFFT kan nu worden ingezet om sporthal De Blikken in Arnemuiden aardgasvrij te maken.

• Binnen het TERTS deelproject “Project Partner Light” is een subsidieaanvraag ingediend voor het Hofje onder den Toren. Met de subsidie worden verschillende duurzame maatregelen ingevoerd, die als demonstratieproject kunnen dienen voor andere bedrijven in de Tertiaire sector.

• In 2021 was Middelburg lid van Energiek Zeeland. Zij kunnen een energiescan op maat leveren aan woningeigenaren. In Middelburg zijn in 2021 20 energiescans uitgevoerd. In een energiescan staat welke maatregelen er voor de desbetreffende woning uitgevoerd kunnen worden, wat de energiebesparing is en wat de maatregelen ongeveer kosten. Een groep Zeeuwse aannemers kan op basis van de energiescan meteen een offerte aanbieden.

• In 2021 had Middelburg samen met de Zeeuwse gemeenten de RRE (Regeling Reductie Energiegebruik) voor particuliere woningeigenaren. Particulieren konden voor ca. € 90 een duurzame waardebon krijgen, b.v. voor een warmtescan, een box met bespaarproducten of een energieadvies. In Middelburg is deze gepromoot middels een huis aan huis folder, de FAAM/Bode en sociale media. In Middelburg zijn er bijna 2200 bonnen uitgegeven.

• Verder heeft Middelburg een speciale aanpak voor het verduurzamen van monumenten, o.a. met gratis en snelle vergunningen voor bijvoorbeeld zonnepanelen en isolerend glas. Verder was er in 2021 een traject met de duurzame monumentencoach die monumenteneigenaren van A tot Z hielp met het nemen van duurzame maatregelen (vergunning, offertes en kwaliteitstoetsen). In het kader van de RRE-regeling heeft de DuMo-Coach in de gemeente Middelburg in 2021 met 37 woningeigenaren een keukentafel-gesprek van ca. 1 uur gevoerd. In de verlengde Pilot DuMo-Coach zijn in 2021 12 eigenaren begeleid bij het nemen van duurzaamheidsmaatregelen waaruit 16 vergunde duurzaamheidsmaatregelen zijn voorgekomen: 11 glasvervangingen, 1 isolatiemaatregel en 5 PV-panelen. Buitenom de DuMo-Coach projecten is er in 2021 nog 1 flitsvergunning voor een duurzaamheidsmaatregel t.b.v. een monument aangevraagd. (glasvervanging).

Transitie Visie Warmte

Bij de ontwikkeling van de Transitievisie Warmte is gezamenlijk opgetrokken met de andere Zeeuwse gemeenten. Er is (bijna) maandelijks een overleg geweest waarin mogelijkheden voor samenwerking worden onderzocht en informatie wordt gedeeld.

In 2021 is samen met Woongoed, Enduris en inwoners de Transitie Visie Warmte opgesteld. Dit is een visie om alle gebouwen aardgasvrij te gaan verwarmen. In december 2021 is de Transitievisie Warmte goedgekeurd door de Raad. In aanloop hier naartoe zijn er verschillende bijeenkomsten met een projectgroep (met onder andere Woongoed en Enduris) en een focusgroep (bestaande uit bewoners) georganiseerd. De conceptvisie werd in juli gepresenteerd tijdens een online informatieavond en toegelicht tijdens een vergadering van de commissie Ruimte in september. Daarnaast is er een begin gemaakt met de uitvoeringsplannen die volgen op de visie.

Duurzame elektriciteitsopwekking en infrastructuur

• Zon op land wordt meegenomen in de Omgevingsvisie.

• Zon op dak is gezamenlijk Zeeuws breed opgepakt en wordt verder uitgevoerd.

• Voor het zonnepark en het toepassen van uitgeharde bagger op de voormalige stortplaats oude Veerseweg is een bestemmingsplan in voorbereiding.

Programma aardgasvrije wijken (PAW)

Bij het onderzoek naar de Proeftuin aardgasvrije wijk (PAW) Dauwendaele is een alternatief geopperd m.b.t. de financiële haalbaarheid. Dit alternatief zal aan de gemeenteraad worden voorgelegd.

Commercieel vastgoed (bedrijven/instellingen)

• Project Informatieplicht Energiebesparing: Inmiddels hebben alle bedrijven/instellingen een melding gedaan via het eLoket RVO. De volgende fase is het beoordelen van de ingediende rapportages. Hiermee is gestart. De gemeente is begonnen met controles bij winkels.

• Duradis heeft in opdracht van de gemeente een energiebesparingsplan opgesteld bij 20 verschillende bedrijven die vallen onder de Informatieplicht Energiebesparing.

• Er is een internetpagina gemaakt over energiebesparende maatregelen bij nieuwbouw van bedrijfspanden. Deze informatie is ook verwerkt in pdf-document dat is toegezonden aan alle ondernemers die bouwgrond bij de gemeente reserveren.

• Er is een inventarisatie gemaakt van alle kantoren die moeten voldoen aan de Label C-verplichting.

Thema - Duurzame gemeentelijke organisatie

Het doel is om de milieubelasting van de eigen organisatie zo laag mogelijk te houden en het goede voorbeeld te geven aan inwoners, bedrijven en instellingen via inkoopbeleid en bedrijfsvoering.

Voorbeeld: Bij twee houten voetgangers bruggen zijn de houten palen van de brug hersteld met speciale epoxyhars. Door op deze manier de palen te herstellen is er - ten opzichte van vervanging door nieuw hout- 8 m³ hardhout en 467 kg CO2-uitstoot bespaart.
(onderzoek door Stichting Hout Research voor de aannemer)

Energiebesparing Openbare Verlichting

De landelijke doelstelling is een energiebesparing van 50% voor de openbare verlichting in 2030 ten opzichte van 2013. Bij regulier onderhoud wordt waar mogelijk het energieverbruik verder teruggebracht via investeringen die binnen levensduur zijn terug te verdienen. Begin 2021 heeft een nieuwe aanbesteding plaatsgevonden. Het nieuwe bestek is vanaf 8 april van kracht geworden. Helaas betekent dit dat de kosten voor storing en onderhoud zijn toegenomen, waardoor er waarschijnlijk wat minder middelen overblijven voor vervanging. Sinds 1994 is inmiddels 55,9% energie bespaard.

Energieneutraal Middelburg – Gemeente als voorbeeld

De gemeente kan naast het faciliteren en stimuleren vooral een rol spelen door het goede voorbeeld te zijn. Bij uitvoering werkzaamheden vanuit gebouwbeheerplan zijn energiebesparende maatregelen zoveel mogelijk meegenomen. Waar van toepassing is onderzocht of bij de uitvoering een combinatie mogelijk is met Europese projecten. 

• Voor het opstellen van een routekaart is in het eerste kwartaal offerte opgevraagd.

• De verduurzamingsstrategie en dashboard verduurzaming met bijbehorende kostenindicatie panden is gereed. Hiermee kunnen op natuurlijke momenten verduurzamingsmaatregelen worden genomen.

• Project Frisse scholen: Er is een opstart gemaakt om te komen tot een duurzaam strategisch huisvestingsplan. (Het duurzaam meerjaren onderhoudsplan ligt bij de scholen zelf.)

Voorbeeld voor tertiaire sector

In het kader van de aandacht aan het verduurzamen van de zogenaamde tertiaire sector (de dienstensector) is het project TERTS uitgevoerd. In wijkcentrum Palet zijn de verwarmingsinstallaties gasloos gemaakt en wordt een groot deel van de benodigde elektriciteit opgewekt door PV-panelen.

Circulaire economie - Gemeente als voorbeeld

In de eerste maanden van 2021 is een opzet gemaakt voor een beleidsstrategie circulaire economie. Verder is er contact gezocht met andere overheden in Zeeland om na te gaan of op dit thema samenwerking mogelijk is.

Maatschappelijk Verantwoord Inkopen

In de tweede helft van 2021 is een nieuw inkoopbeleid door het college vastgesteld, hierin is o.a. het volgende opgenomen i.r.t. duurzaamheid: Bij Inkopen neemt de Gemeente sociale, ecologische en economische aspecten in acht. Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (‘MVI’) betekent dat de Gemeente de effecten op people, planet en profit meeneemt bij Inkopen. De Gemeente heeft als opdrachtgever en inkoper een voorbeeldfunctie in het maatschappelijk verkeer.

Thema - Bodem

De bodem is de basis voor de meeste menselijke activiteiten. Om ontwikkelingen uit te kunnen blijven voeren is het doel de kansen en kwaliteiten van de bodem duurzaam benutten. In de Overloper is dit jaar een proef uitgevoerd met bokashi en houtsnippers. Door deze laagsgewijs aan te brengen zonder de bodem te verstoren zou het bodemleven zelf het organisch materiaal verspreiden. Dit stimuleert het bodemleven en vergroot de mogelijkheid om water door te laten en te bufferen! Verder is een deel van het gras in 2021 weer met schapen beheerd. De schapen zorgen op een natuurlijke manier voor verschraling en verspreiden zaden wat zorgt voor kruidenrijker grasland en weer meer dieren aantrekt. Daarnaast wordt niet met onderhoudsmachines gereden wat uitstoot van uitlaatgassen en verdichting van de bodem voorkomt.

Historische bodemverontreiniging (onder andere met lood) in relatie tot volksgezondheid

In Middelburg komt vooral binnen de stadsveste in het centrum, in de oude dorpskernen en langs de oude doorgaande wegen zoals de Noordweg historische bodemverontreiniging voor. In 2021 is in samenwerking met de werkgroep bodem van de Vereniging Nederlandse gemeenten gestart om te onderzoeken op welke manier dit meegenomen kan worden bij de uitvoering van de Omgevingswet.

Omgevingswet - onderdeel bodem

Vanuit het Zeeuws Platform Bodembeheer (samenwerking tussen de 13 Zeeuwse gemeenten, het Waterschap en Provincie Zeeland) wordt het vervallen van de Wet Bodembescherming in de nieuwe Omgevingswet verder voorbereid. De bevoegdheid die nu nog bij de Provincie ligt komt te liggen bij de gemeente. Vanuit de Rijksoverheid is er nog geen duidelijkheid of er financiële middelen worden toegekend om deze taken uit te gaan voeren.

Thema - Water en Klimaatadaptatie

Stedelijk Water Programma

Het Grondwaterbeleid is geformuleerd in het Stedelijk Water Programma 2021-2030 (SWP), dat in maart 2021 is vastgesteld door de gemeenteraad. In het SWP wordt het afkoppelprogramma genoemd. In 2021 is ca. 0,7 ha verhard oppervlak afgekoppeld van de gemengde riolering.

Grondwater

Het grondwatermeetnet in de bebouwde omgeving is inmiddels in bedrijf. Het doel hiervan is inzicht krijgen in grondwaterstanden en grondwaterstroming. Door droogte en grondwaterstandsverlaging kan de bodem dalen en daardoor scheuren in (monumentale) gebouwen veroorzaken. Het meetnet is ook bedoeld om te kijken hoeveel regenwater te bergen valt zonder dat er wateroverlast optreedt (bij langdurige natte perioden).

Er zijn nu grondwaterstanden bekend over de periode van bijna een heel jaar. Dit is nog te vroeg om conclusie te trekken, daarvoor zijn meerjarige data-reeksen benodigd.

Klimaatadaptatie Strategie Zeeland (KaSZ)

Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico’s op voor de economie, gezondheid en veiligheid. In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie staat hoe gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk het proces van ruimtelijke adaptatie willen versnellen en intensiveren. Voor de uitvoering van het Deltaplan is binnen Zeeland gezocht naar samenwerking. Dit heeft geleid tot een concept Klimaatadaptatiestrategie Zeeland. Deze is in de eerste maanden van 2021 is in alle besturen van de Zeeuwse overheden besproken. De definitieve klimaatadaptatiestrategie Zeeland is eind 2021 in alle besturen vastgesteld.

Het is van groot belang dat Middelburg zich aanpast aan deze veranderingen. Hitte en verdroging moet bijvoorbeeld worden tegengegaan door het opener maken en verwijderen van verhardingen en het vergoenen van de openbare ruimte. Zo is in 2021 in de wijk Dauwendaele 1.340 m2 verharding vervangen door groen. Dit heeft ook effect op bijvoorbeeld onderhoud, onkruidbestrijding en bergingscapaciteit van water om wateroverlast te voorkomen. Uiteindelijk levert het een fijner leefklimaat.

Uitvoering klimaatadapatie Middelburg wegen en riolen

Voor 2021 stonden veel ‘wegen en riolen’-projecten op de lijst om voor te bereiden: o.a. Klein Vlaanderen, Koudekerkseweg, Arie van Driellaan en omgeving, Meanderlaan, Buitenhovelaan. Dit zijn lange trajecten met bewoners. Hierbij komen thema’s als ontstenen, vergroenen, circulariteit en het toepassen van duurzame maatregelen ruim aan bod.

Daarnaast zijn in 2021 de volgende projecten uitgevoerd:

• De voetpaden/trottoirs langs de Kanaalweg zijn aangepakt. De betontegels die eruit zijn gehaald voor de groenvakken worden hergebruikt voor het nieuwe trottoir aan de Studentenhuisvesting. (Circulariteit).

• In Dauwendaele (Grootmede en Vromoldsland) heeft het nutsbedrijf DNWG werkzaamheden uitgevoerd aan de water/gasleiding. Bij het terugstraten is gekeken of de bestrating kon worden teruggelegd of dat dit een groenvak kon worden.

• In het Meiveld is 900m2 asfalt van de voetpaden omgevormd naar halfverharding. Dit is een mix van natuurlijke steensoorten en een bindmiddel (van planten) die een harde laag vormen. Deze halfverharding laat water door en is bestand tegen wortelopdruk.

Impulsregeling Klimaatadaptatie

Vanaf 1 januari 2021 kan de gemeente via de Impulsregeling klimaatadaptatie een bijdrage van het Rijk aanvragen om:

• klimaatadaptieve maatregelen versneld uit te laten voeren;

• geplande ruimtelijke maatregelen uit te breiden met adaptiemaatregelen;

• nieuwe adaptatiemaatregelen op te pakken.

De maximale bijdrage van het Rijk is 1/3 van de totaalkosten besteedt aan de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen. De klimaatadaptieve maatregelen dienen een positieve bijdrage te leveren aan het verkleinen van de kans op wateroverlast, droogte en overstromingen.

In 2021 zijn een aantal beheerprojecten geselecteerd die hiervoor in aanmerking komen. Van deze projecten is een voorstel opgesteld, waarbij duidelijk beschreven is waarom deze projecten in aanmerking komen voor de bijdrage. Met deze projecten gebruiken we ongeveer de helft van de beschikbare bijdrage voor de gemeente Middelburg. De projecten die in 2021 zijn aangedragen, zijn door het Rijk inmiddels gehonoreerd. Dit zijn de projecten:

• Herinrichting Koudekerkseweg;

• Herinrichting Klein Vlaanderen;

• Rotonde Koudekerkseweg;

• Herinrichting Groene Schoolpleinen;

• Herinrichting Stationsplein (na afloop van renovatie door NS van fundering stationsgebouw).

In 2021 is gestart met de voorbereidingen voor de aanvraag in 2022. Hierbij werd gekeken welke projecten er nog meer in aanmerking komen om aanspraak te kunnen maken op het resterende deel van de bijdrage. In totaal is ruim 444.000 euro gereserveerd voor de gemeente Middelburg. Projecten kunnen uiterlijk aangedragen worden in mei/juni 2022 en dienen voor 2026 uitgevoerd te zijn.

Thema – Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

Een klimaatbestendig openbaar groen draagt bij aan de volksgezondheid door o.a. het verminderen of voorkomen van hittestress. Daarnaast kan dit openbaar groen (extra) regenwater opvangen dat niet via het riool kan worden afgevoerd. Daarmee wordt overlast voorkomen of verminderd. Tevens maken biodiversiteit en ecologie onderdeel uit van het groenbeleidsplan. Bij de (her)inrichting van het groen aan De Overloper en Park Molenwater (Europees project Water Resilient Cities) en bij de ontwikkeling van de nieuwe woonwijk Essenvelt (Europees project SCAPE) is rekening gehouden met de klimaatbestendige inrichting en hiermee ook de beplanting. Beide Europese projecten zijn uitgevoerd en opgeleverd. Eind 2021 zijn beide projecten afgesloten. In het kader van het project Cool Towns is verhard oppervlak omgevormd tot groene inrichting met bomen. Projecten zijn uitgevoerd op de Kanaalweg en op het Zusterplein. Daarnaast zijn in 2021 volop voorbereidingen getroffen voor herinrichtingsplannen waarin de ontwerpfase de focus ligt op ontstenen en vergroenen.

Europees project Water Resilient Cities

De realisatie van de Overloper in Dauwendaele en de herinrichting van het Molenwaterpark waren de twee projecten die zijn uitgevoerd in het kader van Interreg 2 Seas project Water Resilient Cities. Door inwoners en organisaties nauw te betrekken bij het ontwerpproces is er wederzijds vertrouwen en begrip gecreëerd wat heeft geleid tot breed draagvlak voor deze herinrichtingen van gewaardeerde openbare ruimte in combinatie met innovatieve oplossingen voor wateropslag.

Europees project SCAPE ( klimaatbestendig ontwerpen en inrichten rekening houdend met het landschap )

Middelburg, onderweg naar een klimaatbestendige bebouwde omgeving is het uitgangspunt van de grondwerken die zijn uitgevoerd en de inrichting van Essenvelt in het kader van het Interreg 2 Seas project SCAPE. Het landschap staat centraal en vormt het vertrekpunt bij het ontwerp en inrichting van Essenvelt. Samen met het Waterschap Scheldestromen en SCAPE partners is bovendien een klimaatstresstest uitgevoerd die de knelpunten op het gebied van wateroverlast in Middelburg in beeld brengt. Activiteiten en deelprojecten zijn in 2021 opgeleverd.

Thema - Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

Een klimaatbestendig openbaar groen draagt bij aan de volksgezondheid door o.a. het verminderen of voorkomen van hittestress. Daarnaast kan dit openbaar groen (extra) regenwater opvangen dat niet via het riool afgevoerd hoeft worden.

Groene schoolpleinen

Dit jaar heeft Middelburg weer meegewerkt aan de Groene Revolutie Zeeuwse Schoolpleinen. Bij basisscholen ABS Middelburg en Archipelschool De Lonneboot is een deel van het verharde schoolplein omgevormd tot groen. De vergroening brengt kinderen dichter bij natuur en levert een bijdrage aan de klimaatopgaven.

Europees project Cool Towns

In het kader van het Europese project Cool Towns is in juni 2021 gestart met de vergroeningsmaatregelen in het Stationsgebied/Kanaalweg. Inmiddels is daar ca. 2.900 m2 verharding vervangen door groen, en is een verticale tuin (groene gevel) gerealiseerd bij het busstation.

Daarnaast is een groene wand geplaatst bij Basisschool ‘t Vierschip in Arnemuiden.

Thema - Geluid

In de Middelburgse Visie Milieu is als doel gesteld dat de kwaliteit op het gebied van geluidshinder en luchtverontreiniging niet verslechterd en waar mogelijk verbeterend gericht op een duurzame samenleving en leefomgeving. Op een landelijke lijst staan woningen die aan hoge geluidsniveaus door weg- en/of railverkeer worden blootgesteld. Al jaren wordt aan deze lijst gewerkt door middel van het uitvoering van geluidssaneringen.

• Begin 2021 is voor het project Statenlaan en omgeving de hoogst toelaatbare waarde van de geluidsbelasting vastgesteld. Tevens zijn de maatregelen vastgesteld voor het terugbrengen van de geluidsbelasting. Er zijn geen bezwaren binnengekomen op de bekendmaking. Het project kan nu verder uitgevoerd worden.

• Voor het project Walcherseweg en omgeving is de hoogst toelaatbare waarde van de geluidsbelasting vastgesteld. Tevens zijn de maatregelen vastgesteld voor het terugbrengen van de geluidsbelasting door het ministerie. De stukken zijn ter inzage gelegd en hierop is 1 bezwaar binnengekomen. Dit bezwaar ligt ter behandeling bij Bureau Sanering Verkeerslawaai van het ministerie. Het project kan al wel verder uitgevoerd worden.

• Aan de Nieuwe Vlissingseweg is de laatste woning gesaneerd. Het project kan nu afgerond worden.

Thema - Externe Veiligheid

De Routering gevaarlijke stoffen is aangepast. Er zijn geen bezwaren binnengekomen en de bebording is door de gemeente aangebracht.

Thema - Afval

Uitvoering afvalbeleidsplan

De landelijke doelen zijn:

• 2020: 100 kilo restafval

• 2020-2025: 100 kilo restafval én focus op kwaliteit

• 2050: Nederland Circulair: zo veel mogelijk recycling

Restafval is de som van fijn huishoudelijk restafval dat huis aan huis wordt ingezameld, grof huishoudelijk afval en verbouwingsrestafval dat door OLAZ op de milieustraat wordt ingenomen.

Het doel van de invoering van Diftar sinds begin 2021 is om de hoeveelheid restafval flink terug te dringen. De resultaten met Diftar laten zien dat er minder restafval wordt aangeboden en meer aanbod is van her te gebruiken materialen. In 2021 is de hoeveelheid ingezameld fijn restafval (rolcontainers en ondergrondse containers) met ca.1/3 gedaald. Dat is vooral door de financiële prikkel.

De totale hoeveelheid fijn restafval, grofvuil en verbouwingsrestafval bedroeg in 2021 148 kg per inwoner. In 2020 was dit nog 225 kg per inwoner. Dit een flinke stap in de goede richting.

Extra aanpak zwerfafval

Project Schoon Zeeland

De uitvoering is gericht op Natuur- en Milieueducatie van (basis)scholieren. Het blijkt namelijk dat er een verband is tussen gerichte educatie op school en kennis, houding en gedrag op latere leeftijd. In het najaar 2020 is in samenwerking met Terra Maris een breder project opgezet bij de basisscholen over zwerfafval en afvalscheiding. In 2021 heeft dit een vervolg gehad.

Thema – Verkeer en Vervoer

Energieneutraal Middelburg – Mobiliteit

Bij mobiliteit geldt eerst inzetten op energie besparen door minder vervoersbewegingen en stimuleren milieuvriendelijke vervoerswijzen en dan hernieuwbare energie toepassen om de mobiliteit te verduurzamen. De fiets staat in het mobiliteitsbeleid op nummer één. In een (continu) participatief proces worden (gezamenlijk met maatschappelijke organisaties) fiets stimulerende en/of verkeersveiligheid verhogende maatregelen voorgesteld. Afhankelijk van de beschikbare financiële middelen worden deze op korte of langere termijn uitgevoerd.

Voor het stimuleren en faciliteren van elektrisch voertuigen worden met enige regelmaat laadpalen geplaatst. Het plaatsen van laadpalen en de laadpalenkaart (locatie laadpalen tot en met 2025) loopt volgens planning. In 2021 is een laadplein aan parkeerterrein Oude Veerseweg geopend. Voorts is Middelburg met een tweede laadpaalexploitant een overeenkomst voor het plaatsen etc. van laadpalen aangegaan.

Thema - Bedrijven Milieuhandhaving 2021

Milieuhandhaving 2021

Middelburg heeft ongeveer 1.000 inrichtingen (bedrijven) in de zin van de Wet milieubeheer (Wm). De gemeente is voor deze inrichtingen het bevoegd gezag en heeft onder andere als taak de naleving van de milieuvoorschriften te controleren. De uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) van de hoogste categorie inrichtingen (totaal zo’n 150 bedrijven) is ondergebracht bij de Regionale Uitvoeringsdienst Zeeland (RUD).

De gemeente voert voor de 850 resterende milieubedrijven de VTH-taken zelf uit. Corona leidde een verschuiving in de soort milieucontroles: er zijn meer administratieve controles uitgevoerd (vooral voor het project informatieplicht energiebesparing) en minder controles op locatie. In 2021 zijn er door de milieutoezichthouders twee projecten uitgevoerd:

• project ondermijning Arnestein;

• project informatieplicht energiebesparing.

In 2021 heeft de gemeente 168 milieucontroles uitgevoerd:

Naast deze controles zijn er in december 4 dagdelen besteed aan een gezamenlijke actie controle illegale opslag vuurwerk in opslagloodsen/garageboxen. En in 2021 heeft de gemeente 21 milieuklachten ontvangen en behandeld die inrichting gebonden waren.

Als eerste gemeente in Nederland hadden alle ondernemers van Middelburg (waarvoor de informatieplicht geldt en die niet onder de basistaken vallen) een rapport energiebesparing aangeleverd. De toezichthouders hebben veel energie gestoken in de warme communicatie met de ondernemers om dit voor elkaar te krijgen. In slechts een klein aantal gevallen was de tweede stap van de handhavingsprocedure (voornemen tot het toepassen last onder dwangsom) nodig. In 2021 zijn veel van de ingediende rapporten gecontroleerd en zijn er controles op het aspect energiebesparing op locatie uitgevoerd. Daar waar onze expertise nog ontoereikend is, wordt een energiedeskundige ingeschakeld. Samen met deze deskundige worden de ‘learning on the job’ controles uitgevoerd: De deskundige leert de toezichthouders hoe deze specifieke controles op energiebesparing aan de hand van de ingediende rapporten kunnen worden uitgevoerd.

Omgevingswet

In 2021 is de VTH software Omgevingswet aangeschaft. Er is een start gemaakt met implementatie. Voor het deskundigheidsgebied milieu heeft de komst van de Omgevingswet veel impact. Het begrip ‘inrichting’ verdwijnt, daarvoor in de plaats komt de mba: milieubelastende activiteit. Dit is een uitgangspunt voor de inrichting van de nieuwe VTH software.

Effecten maatregelen financieel herstelplan

Voor de effecten in 2021 van de maatregelen uit het financieel herstelplan verwijzen wij naar de paragraaf Bedrijfsvoering.

Beleidsindicatoren

Milieu

Volksgezondheid

Wat heeft het gekost?

Toelichting op het financiële resultaat (+ voordeel / - nadeel)

We verantwoorden onze financiële cijfers op hoofdlijnen. Dat betekent dat we alleen afwijkingen van € 25.000 of hoger toelichten. De post “overig” gaat telkens over één of meerdere afwijkingen die kleiner zijn dan € 25.000.