Sociaal Domein

Inleiding

Samen met zorgpartners, zorgaanbieders en inwoners voert de gemeente Middelburg haar zorgtaken uit. Binnen het sociaal domein is er in 2021 vanuit het door de gemeenteraad in 2019 vastgestelde Actieplan Sociaal Domein hard gewerkt aan de benodigde omvorming om een financieel houdbare situatie te creëren voor de gemeente Middelburg. De gemeente pakte terug op de essentie van de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet, met als opdracht passende hulp aan te bieden wanneer dat nodig is.

Ook binnen het sociaal domein waren de gevolgen van COVID-19 in 2021 groot. Vooral bij Jeugd leidde dit tot veel extra zorgaanvragen, inzet van zwaardere zorg en voor langere tijd. Ook was de gemeente verantwoordelijk voor het uitvoeren van diverse ondersteuningsmaatregelen die landelijk besloten waren. Dit legde een grote druk op de uitvoeringscapaciteit en op het begrotingsprogramma van 2021.

Te allen tijde is er voorrang gegeven aan nieuwe (zorg)aanvragen, en is er aandacht besteed om de inwoners zo goed mogelijk te helpen. Juist in het afgelopen jaar, waarin zorg ook soms op andere manieren geleverd moest worden vanwege de COVID-19 maatregelen, is er extra aandacht besteed aan de uitvoering van alle zorg, en te voorkomen dat inwoners niet de passende zorg krijgen. Enkele voorbeelden hiervan:

• We hielden de wachttijden bij zorgaanvragen zo kort mogelijk

• We hebben de processen bij de toegang verbeterd voor de inwoner

• We hebben de website verbeterd voor informatie mbt het sociaal domein

• Er zijn bij evaluaties van zorg overgangstermijnen gehanteerd

• Er wordt actief gecommuniceerd over de onafhankelijke clientenondersteuning

• Er zijn geen financiële beperkingen ingesteld m.b.t. dure zorg. Wanneer nodig is dat nog steeds mogelijk.

Dit verantwoording binnen dit programma kent, gezien de situatie, een zakelijkere insteek dan normaal. Dat wil echter niet zeggen dat we bij de transformatie geen oog hebben voor het menselijk aspect. Zeer zeker niet! De transformatie zoekt juist continu een balans tussen het zorgaspect en het financiële aspect.

De gemeenteraad is in 2021 vier keer tussentijds geïnformeerd over de voortgang door middel van Kwartaalrapportages Actieplan Sociaal Domein en Kwartaalrapportages TIM.

De terugkeer naar de essentie van de wetten binnen het sociaal domein heeft er toe geleid dat de in de begroting 2021 opgenomen taakstelling/prestatie afgelopen jaar behaald is. De taakstelling van het Actieplan Sociaal Domein was het terugdringen van het tekort met een bedrag van € 3.000.000 of meer t.o.v. resultaat 2019. De taakstelling van het actieplan sociaal domein is ruimschootsbehaald met een verlaging van het tekort met € 4.200.000.

Dit totaalresultaat bestaat uit diverse onderdelen met ook diverse resultaten onderverdeed naar de in het Actieplan Sociaal Domein genoemde vier onderwerpen (de vier ringen):

• Geïndiceerde zorg: Jeugdwet, Wmo, Participatiewet en armoedebeleid

• Sociaal domein collectief: Preventie, welzijn, algemene voorzieningen

• Sport, cultuur en onderwijs

• Ondersteunende functies: o.a. toegang (TIM), Veilig Thuis, gecertificeerde instellingen, Inkooporganisatie jeugdhulp Zeeland

Hierna worden deze onderwerpen verder toegelicht. Voor wat betreft het onderwerp Sport, cultuur en onderwijs wordt verwezen naar het programma Sport, cultuur en recreatie.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• 2018: Walcherse visie en ambitie op het sociaal domein (n.a.v. evaluatie pentekening)

• Beleidsnotitie ‘Doelgroepenvervoer op Walcheren’ 2014

• Beleidsplan Zorg voor jeugd 2015 - 2017

• Regiovisie Beschermd Wonen, Maatschappelijke Opvang, Veilige Opvang 2018

• Kadernota Orionis Walcheren 2020 - 2022 

• Beleidsplan Integrale Schuldhulpverlening 2016 - 2020

• Beleidsplan Armoedebeleid Walcheren 2015 - 2018

• Beleidsplan integratie en huisvesting vergunninghouders

• Actieplan sociaal domein - 2019

• Financieel herstelplan 2020-2024 Middelburg - 2020

Geïndiceerde zorg: Jeugdwet, Wmo, Participatiewet en armoedebeleid

Wat wilden we bereiken?

Jeugdwet

1. De Praktijkondersteuner Huisarts (POH) uitbreiden en afspraken te maken met zorggroep huisartsen om daardoor de instroom via medische verwijzers te beperken.

2. Versterken samenwerking tussen lokale teams en partners uit de jeugdbeschermingsketen (Veilig Thuis, GI’s en Raad voor de Kinderbescherming). Tevens de opbrengsten vanuit het project Vaart in Veiligheid implementeren.

WMO

3. Herzien van Beleid op ten minste de volgende onderwerpen: Huishoudelijke hulp & huishoudelijk zorg, Vervoer, Hulpmiddelen, Begeleiding en Dagbesteding.

4. Organiseren van een passend en samenhangend aanbod van algemene Wmo-voorzieningen en van maatwerk Wmo-voorzieningen.

5. Bij geëscaleerde zorg (18+) samen met de regiogemeenten, de decentralisatie van beschermd wonen en maatschappelijke opvang voorbereiden.

Participatiewet

6. Uitvoering geven aan de Kadernota en de uitkomsten van de Quick Scan onderzoek Orionis Walcheren. In 2021 worden de volgende accenten gelegd:

   - Invulling van de beleidsregisserende rol;

   - Rendement en bedrijfsconcept van het Werkleerbedrijf;

   - Toekomstbestendige organisatie integraal sociaal domein.

7. Het minimabeleid eenduidiger en efficienter inrichten.

8. Vroegsignalering schulden steeds meer inbedden met als doel minder instroom in gemeentelijke- en wettelijke schuldhulpverlening.

Wat hebben we bereikt?

Jeugdwet

De POH is actief in Middelburg en de uren zijn uitgebreid. Het project vaart in veiligheid is in 2021 tijdelijk on hold gezet om vervolgens een doorstart te maken in 2022. Financieel gezien is de taakstelling op de Jeugdzorg niet behaald.

Wmo

Sinds 1 januari 2021 wordt er gewerkt volgens de nieuwe verordening “Wmo & Jeugd” bij het toekennen van zorg en bij Huishoudelijke Hulp & Huishoudelijke Zorg met een nieuw normenkader. Bij hulpmiddelen sturen we nu met actief contractmanagement op het alleen huren van hulpmiddelen en niet kopen. Bij begeleiding en dagbesteding zijn is een deel van de inwoners overgegaan naar de Wet Langdurige Zorg (WLZ). Hierbij krijgt de inwoner nog steeds dezelfde zorg, maar zijn de kosten niet meer voor de gemeente.

We zijn de voorbereidingen gestart voor de aanbesteding voor Wmo. Deze vindt plaats in 2022.

Er is gewerkt aan de voorbereiding van de decentralisatie van beschermd wonen en maatschappelijke opvang.

Financieel gezien is de taakstelling op Wmo behaald, door passende zorg toe te kennen volgens de Wmo.

Participatiewet

Het jaar 2021 werd – net als 2020 – gekenmerkt door de coronacrisis. Werden we daar vorig jaar door overvallen, in 2021 is het meer onderdeel van de werkelijkheid geworden. Op- en afschalen aan de hand van de overheidsadviezen is vrij soepel verlopen. Via begrotingswijzigingen van Orionis Walcheren konden betere resultaten worden opgenomen die uiteindelijk ook zijn gehaald.

De ondersteuning aan ondernemers, die door de coronacrisis getroffen zijn, is in 2021 gecontinueerd. De Tozo-regeling is periodiek verlengd tot oktober, daarnaast heeft Orionis Walcheren de Tonk-regeling uitgevoerd.

Wat hebben we ervoor gedaan?

Jeugdwet

Met name vanwege de COVID-19 maatregelen was 2021 een zwaar jaar voor de jeugd. We zagen dan ook een toename van het aantal zorgaanvragen, de sterkte daarvan (meer crisiszorg) en de duur (langere tijd). Deze nieuwe aanvragen hebben voorrang gehad op alle maatregelen vanuit het actieplan. Daarnaast is er veel capaciteit ingezet op het overname traject van Intervence door JB-West.

Wmo

Nieuwe aanvragen en evaluaties zijn aan de hand van de nieuwe verordening en normenkader beoordeeld. Bij evaluaties is prioriteit gelegd bij de groep met de hoogste zorgkosten (en vaak ook de grootste zorgvraag). Hierbij is, waar mogelijk ook actief gestuurd op overgang naar de WLZ.

Participatiewet

1. UItvoering geven aan de Kadernota en de uitkomsten van de Quick scan onderzoek Orionis Walcheren

In 2021 zijn de volgende accenten gelegd:

• Invulling van de beleidsregisserende rol;

• Rendement en bedrijfsconcept van het Werkleerbedrijf;

• Toekomstbestendige organisatie integraal sociaal domein.

Bureau KplusV heeft in opdracht van de colleges van de Walcherse gemeenten verdiepend onderzoek gedaan naar de toekomstbestendigheid van het Werkleerbedrijf van Orionis Walcheren. In dit onderzoek hebben zij in beeld gebracht, (in) welke (mate) verbetermaatregelen ingezet kunnen worden, die leiden tot structurele verbetering van de financiële resultaten. Dit rapport is in juli 2021 aan de colleges gestuurd.

Het bestuur van GR Orionis Walcheren is opdracht verleend een concreet implementatieplan uit te werken en aan het college en de gemeenteraad aan te bieden ter besluitvorming. Implementatieplan toekomstbestendig Werkleerbedrijf is in de raadsvergadering van december 2021 vastgesteld.

Het rendement op het Werkleerbedrijf is tweeledig: een sociaal rendement en een financieel rendement:

Het sociaal rendement omvat de ontwikkeling van de SW/BsW-medewerkers en het, middels een werkleertraject, aanbieden van een werkervaring waarmee bijstandsgerechtigden een betere uitgangspositie op de arbeidsmarkt verkrijgen. Als gevolg van de coronacrisis hebben we hier minder kunnen doen dan we oorspronkelijk van plan waren.

Eind 2020 is een programma in gang gezet dat het financiële rendement van het Werkleerbedrijf in meerdere jaren fors moet verbeteren. Voor 2021 een eerste resultaatsverbetering van € 0,56 miljoen op jaarbasis. Deze plannen zijn in het voorjaar door onderzoeksbureau KplusV beoordeeld. Het rapport van KplusV maakte helder dat de ingeslagen weg de goede is en kwam met aanvullende aanbevelingen . Deze zijn verwerkt in het eerder genoemde implementatieplan. In 2021 is ook een resultaatsverbetering gerealiseerd.

Gemeenten en Orionis Walcheren zijn in gesprek om de meer beleidsmatige onderdelen uit het eindrapport van KplusV nader uit te werken. Hierbij kan gedacht worden aan de kosten/baten van arbeidsmatige dagbesteding, plaatsen nieuwe doelgroep met LKS en nieuw beschut en toekomst van de Gemeenschappelijke Regeling Orionis Walcheren. KplusV heeft aan deze genoemde onderdelen overigens ook geen financieel verbeterpotentieel toegekend, zodat ze verder ook niet van (financiële) invloed zijn op de begroting(wijziging) van Orionis Walcheren. Bij de plannen en acties die ingezet worden, is de relatie met en aansluiting op het Middelburgs model onderdeel van het proces.

2. Het minimabeleid eenduidiger, efficiënter inrichten

Hiervoor de zijn de eerste stappen gezet, de Bijzondere Bijstand regelingen zijn zoveel als mogelijk weer Walchers opgesteld en waar nodig aangepast.

Er zijn verschillende redenen om de beleidsregels bijzondere bijstand nu aan te passen. Vanuit de evaluatie bij Orionis Walcheren (de uitvoering) kwamen signalen dat er behoefte is aan meer eenduidigheid in de beleidsregels van de drie Walcherse gemeenten. Dit vertaalt zich in een uniform document met beleidsregels welke gelden voor de drie Walcherse gemeenten waarin de basis hetzelfde is en dezelfde bewoording is gebruikt. Dat biedt helderheid voor de Walcherse inwoners én maakt dat Orionis Walcheren efficiënter en effectiever kan werken. Daarom is in samenwerking met Veere, Vlissingen en Orionis Walcheren één document opgesteld met als uitgangspunt de beleidsregels van de gemeente Middelburg, waardoor er voor Middelburg weinig verandert. Daarnaast heeft de SCW meegedacht en heeft een formeel advies uitgebracht. Hun punten zijn zoveel mogelijk overgenomen. Dit traject is gelopen in 2021, besluitvorming wordt in 2022 verwacht.

3. Vroegsignalering schulden steeds meer inbedden met als doel minder instroom in gemeentelijke- en wettelijke schuldhulpverlening

In 2021 is een richting gekozen hoe de signalen in het kader van wettelijke vroegsignalering schulden opgevolgd worden. Hiermee is een start gemaakt. Mede aan de hand van de ervaringen uit de praktijk wordt dit in 2022 geëvalueerd waarna beleid hierover kan worden vastgesteld. Er zijn met ruim 60 woningcorporaties, energiebedrijven en zorgverzekeraars convenanten afgesloten om betalingsachterstanden i.h.k.v. vroegsignalering op te sporen en de inwoners een helpende hand te bieden. Nog niet iedere aangesloten organisatie levert achterstandssignalen aan. Er is een ICT-oplossing voor geïmplementeerd, waaruit in het komende jaar nuttige informatie over resultaten is te verwachten.

Sociaal domein collectief: Preventie, welzijn, algemene voorzieningen

Wat wilden we bereiken?

1. Ombuigen van geïndiceerde voorzieningen naar algemeen toegankelijke voorzieningen

2. Bredere inzet op preventie

3. Afname geïndiceerde voorzieningen, minder zware zorg (eerder probleem oplossen) en meer inzet voorliggend veld (Wmo en Jeugd en participatie)

Wat hebben we bereikt?

Er is in 2021 breder ingezet op preventie, welzijn en gezondheid met onder andere de projecten:

• Welzijn op recept

• Kansrijke start

• Jongeren op gezond gewicht

• Lokaal preventie akkoord

Wat hebben we ervoor gedaan?

De gemeenteraad heeft met het beleidskader Middelburgs Model de kaders vastgesteld voor de verdere transformatie in het sociaal domein. Om hier uitvoering aan te geven heeft het college vervolgens het Implementatieplan Middelburgs Model 2021-2023 vastgesteld. Door in te zetten op normaliseren, preventie en kwaliteit van dienstverlening beogen we passende zorg en ondersteuning voor nu en in de toekomst te waarborgen.

Ondersteunende functies: o.a. toegang (TIM), Veilig Thuis, gecertificeerde instellingen, Inkooporganisatie jeugdhulp Zeeland

Wat wilden we bereiken?

1. Optimaliseren van processen, organisaties en samenwerkingsverbanden

2. TIM: uitvoering geven aan beleid d.m.v. (her)indicaties en evaluaties volgens nieuwe beleidsregels.

Wat hebben we bereikt?

1. TIM heeft haar processen in kaart gebracht en aangegeven waar (beheersings)risico’s zitten. Voor de optimalisatie van de processen en minimaliseren van de risico’s zijn verbetermaatregelen geformuleerd, die worden opgepakt in 2022 en 2023. Daarnaast is het klantproces aangepast en efficiënter ingericht, daarvoor zijn de benodigde werkinstructies opgesteld op aangepast.

2. Het doel is efficiënter, eenduidiger en transparanter kunnen werken om inwoners de zorg en ondersteuning te geven die nodig en passend is.

3. Door TIM wordt actief gewezen op de mogelijkheden van de onafhankelijke clientenondersteuning en er is een Movisie-traject gestart om dit nog verder te verbeteren.

4. Ook voeren we veel gesprekken met zorgaanbieders en andere stakeholders om de samenwerkingsverbanden te verbeteren.

5. Daarnaast is er gewerkt aan het verbeteren van de informatievoorziening en de website waar inwoners terecht kunnen met hun (zorg)vraag.

6. De toegang voert herindicaties Huishoudelijk Hulp en Huishoudelijk Zorg uit nav het nieuwe beleid (het normenkader). Gezien de hoeveelheid herindicaties zal dit langere de tijd kosten voordat alle herindicaties zijn afgerond.

7. Voor de reguliere evaluaties (tussentijds of eindevaluaties) geldt dat TIM voorrang heeft gegeven aan de nieuwe aanvragen. Voor Wmo zijn er wel tussentijdse of eindevaluaties uitgevoerd, voor Jeugd namen de nieuwe aanvragen veel tijd in beslag. Indien tussentijds evalueren nodig was, is dit opgepakt.

Wat hebben we ervoor gedaan?

Er zijn verbeteringen bij de toegang doorgevoerd zoals hiervoor is toegelicht.

Bij de Inkooporganisatie Jeugdhulp Zeeland (IJZ) is ingezet op verbetering van het contractmanagement richting de zorgaanbieders en op een verbetering van de informatievoorziening.

Effecten maatregelen financieel herstelplan

Voor de effecten in 2021 van de maatregelen uit het financieel herstelplan verwijzen wij naar de paragraaf Bedrijfsvoering.

Beleidsindicatoren

nnb= indicator nog niet bekend bij CBS

Wat heeft het gekost?

Toelichting op het financiële resultaat (+ voordeel / - nadeel)

We verantwoorden onze financiële cijfers op hoofdlijnen. Dat betekent dat we alleen afwijkingen van € 25.000 of hoger toelichten. De post “overig” gaat telkens over één of meerdere afwijkingen die kleiner zijn dan € 25.000.

Actieplan sociaal domein

Bij de vaststelling van het financieel herstelplan op 30 september 2020 heeft de raad besloten om op basis van dit plan voor de budgetten van het sociaal domein een taakstelling op te nemen. De raad heeft dit besloten om op langere termijn niet meer geld uit te geven aan het sociaal domein dan dat de gemeente van het Rijk krijgt. Voor 2021 is in de begroting een taakstelling van 3 miljoen opgenomen. Via de kwartaalrapportages sociaal domein wordt de raad op de hoogte gehouden van de ontwikkeling en het realiseren van deze taakstelling. De uitkomsten van de meeste recente kwartaalrapportage (2^de kwartaal 2021) zijn in de najaarsbrief verwerkt. Waarin een voordeel op de taakstelling van € 387.000 is gemeld. Bij de 4^de kwartaalrapportage hebben we een voordeel op de taakstelling van € 1.233.000 gepresenteerd. Hiermee is een totale besparing binnen het sociaal domein gerealiseerd van € 4.233.000, en daarmee is de taakstelling van € 3.000.000 ruimschoots behaald.