Volksgezondheid en milieu

Inleiding

Volksgezondheid

De gemeente wil de gezondheid van de inwoners beschermen en bevorderen. Elke inwoner moet een gelijke kans hebben op een gezond leven, ook als inwoners daar zelf niet toe in staat zijn (door sociaal en/of economische status). De Walcherse gemeenten hebben daarom de Nota gezondheidsbeleid Walcheren opgesteld.

Milieu

Een duurzame en energieneutrale maatschappij is één van de grootste uitdagingen van de komende decennia. Ook de gemeente Middelburg levert haar bijdrage hieraan. Sterker nog, de gemeente heeft een voorbeeldfunctie.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Lokaal preventie akkoord "Samen voor een gezonder Middelburg 2021-2023"

• Middelburgs model "Inhoudelijk kader transformatieproces ‘Beweging naar voren’ "

• Plan van aanpak Brede SPUK;

• Preventie- en Handhavingsplan 2023-2026;

• Omgevingsvisie Middelburg 2050;

• Middelburgse Visie Milieu 2019-2025

• Klimaatbestendige Middelburgse samenleving 2018-2050

• Afvalbeleid Middelburg na pilotfase (2020-2027)

• Groenbeleidsplan Gemeente Middelburg 2016–2026

• Klimaatadaptatiestrategie Zeeland 2021-2026

• Regionale Energiestrategie Zeeland

• Regionale Structuur Warmte Zeeland

• Transitievisie Warmte

• Stedelijk Waterprogramma 2021-2030

Wat wilden we bereiken?

Volksgezondheid - Maatschappelijk effect

Onze ambitie is een sterke sociale basis, zodat inwoners meer voor zichzelf, voor elkaar en voor Middelburg kunnen betekenen. In onze benadering ligt de nadruk op positieve gezondheid als leidraad voor het welzijn van onze inwoners. Gezondheid wordt niet gezien als de afwezigheid van ziekte, maar we richten ons op het versterken van de veerkracht en eigen regie van individuen. Door te focussen op de brede aspecten van gezondheid, waaronder fysiek, mentaal en sociaal welbevinden, streven we ernaar dat inwoners beter kunnen omgaan met de diverse uitdagingen die het leven met zich meebrengt.

Doelstellingen

Speerpunt van ons beleid is de zogenaamde ‘beweging naar voren’, waarbij we streven naar een uitgebreid aanbod van voorliggende voorzieningen. Binnen onze gemeente streven we naar het verschuiven van de focus van een curatieve aanpak (behandelen van problemen) naar een preventieve (voorkomen van uitval) en amplitieve (optimaliseren en behoud welbevinden) strategie. Hiermee willen we niet alleen gezondheidsproblemen voorkomen, maar ook actief bijdragen aan een verbetering van de algehele levenskwaliteit van onze inwoners. De sleutel tot deze beweging is een sterke verbinding tussen het medische, sociale en fysieke domein.

Milieu - Maatschappelijk effect

Een gezonde, duurzame, veilige samenleving en leefomgeving en een duurzame ontwikkeling van de gemeente.

Doelstellingen

1. Voorzien in de behoeften van de huidige generaties, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te beperken om gezond en goed te kunnen leven"

2. Energieneutraal en klimaatadaptief in 2050

3. Minder afval en meer hergebruik van grondstoffen. Verhogen van het scheidingspercentage van het afval

Wat hebben we bereikt?

Volksgezondheid

Doelstellingen Volksgezondheid – Positieve Gezondheid

Met het Lokaal Preventieakkoord Middelburg (LPA) 'Samen voor een gezonder Middelburg', dat actief was van 2021 tot en met 2023, zijn diverse initiatieven geïmplementeerd.

Deze projecten concentreerden zich op vijf hoofdthema's:

• het verminderen van roken;

• het terugdringen van alcoholgebruik;

• aanmoedigen van gezond gewicht;

• het bevorderen van mentale gezondheid

• het creëren van een gezonde leefomgeving.

In de afgelopen drie jaar zijn er in totaal 32 projecten gestart. In de eerste twee jaar waren dit 21 projecten en in 2023 zijn er nog eens 11 nieuwe initiatieven van start gegaan. Onderstaand toont een overzicht van de projecten die in 2023 zijn gestart.

Bovenstaande initiatieven waren vooral gericht op de thema’s ‘Gezonde omgeving’ (n=4) en ‘Mentale gezondheid’ (n=4). Twee projecten richtten zich op ‘Gezond gewicht’ en één initiatief was gericht op het terugdringen van roken. Het thema ‘Alcohol’ werd niet specifiek belicht in een van de initiatieven gestart in 2023. In de tabel worden de projecten per thema weergegeven.

Milieu

Doelstelling - Milieu

1. Op nagenoeg alle 14 thema’s uit de Middelburgse Visie Milieu 2019-2025 zijn activiteiten uitgevoerd. De nadruk lag op de thema’s energie, afval en klimaatadaptatie.

2. In 2020 is de Regionale Energiestrategie (RES 1.0) vastgesteld. In september 2021 is de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland vastgesteld. In december 2021 is de Transitievisie Warmte goedgekeurd.

3. De totale hoeveelheid fijn restafval, grofvuil en verbouwingsrestafval bedroeg in 2023 161,8 kg per inwoner. In 2020 was dit nog 225 kg per inwoner.

Wat hebben we ervoor gedaan?

Volksgezondheid

Uitvoeren werkagenda gezondheidsbeleid

In 2021 is een Lokaal Preventie Akkoord (LPA) afgesloten “Samen naar een gezonder Middelburg”. Het LPA heeft een looptijd van 3 jaar. Het akkoord heeft als doel om initiatieven te stimuleren die bijdragen aan een gezondere gemeente. Er wordt blijvend geïnvesteerd in de prioriteiten vanuit het preventieakkoord: roken, alcohol, gezond gewicht, mentale gezondheid en gezonde leefomgeving. Het is belangrijk op te merken dat er overlap is tussen projecten die in voorgaande jaren zijn gestart en in 2023 zijn voortgezet. De meeste projecten lukte het hun project te verduurzamen door het vinden van een alternatieve inkomstenbron of het inbedden van het project in hun dagelijkse praktijk.

Positieve gezondheid: een brede blik op gezondheid

Positieve gezondheid loopt als rode draad door het Lokaal Preventie Akkoord. Deze benadering van gezondheid omvat een brede benadering van welzijn, waarbij de focus ligt op de afwezigheid van ziekte, op het versterken van veerkracht, eigen regie en het bevorderen van fysiek, mentaal en sociaal welbevinden. Deze benadering legt een duidelijke verbinding met het programma Sociaal Domein, waarbij vroegtijdige signalering en het versterken van de samenwerking tussen het medisch en sociaal domein van essentieel belang zijn. Bij verschillende projecten en initiatieven zijn tools en informatie aangereikt aan deelnemers om zelfredzaamheid te vergroten en gezondere keuzes te kunnen maken.

Een concreet voorbeeld hiervan is de scholing voor apothekers in Middelburg op het gebied van ‘positieve gezondheid’. Deze training bood inzicht en vaardigheden in het toepassen van het concept Positieve Gezondheid, waarbij de focus ligt op het bevorderen van welzijn en veerkracht bij patiënten. Apothekers leerden hoe ze deze bredere benadering kunnen integreren in hun professionele praktijk, gericht op het verbeteren van het algehele welbevinden van individuen.

Toegankelijk voor alle inwoners

Het LPA heeft door middel van burgerparticipatie projecten opgestart die verandering hebben aangewakkerd op gezondheidsbevordering van inwoners in de gemeente Middelburg. Een belangrijke voorwaarde was dat de projecten zich zouden richten op inwoners van de gemeente Middelburg, bij voorkeur op de meer kwetsbare inwoners.

Samenwerken in wijknetwerken

Via wijknetwerken stimuleren we gebiedsgerichte samenwerking tussen betrokken partijen en organisaties in de wijk. Dat gaat om een breed scala aan formele en informele partijen, zoals de GGD, woningcorporaties, scholen, wijkverpleging, vrijwilligers. Elk wijknetwerk heeft een eigen karakter en kent een eigen samenstelling. Ontmoeting, samenwerking en samen een beeld van de wijken vormen, waren centrale thema’s voor de netwerken in 2023.

Werkagenda

Het afgelopen jaar heeft Jongeren op Gezond Gewicht (JOGG) Middelburg succesvol bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstelling voor een rookvrije generatie. JOGG speelt een centrale rol in het bevorderen van een gezonde en rookvrije leefomgeving. Cruciaal hierbij is de samenwerking met verschillende partners, waaronder de jeugdverpleegkundigen van de GGD, medewerkers van het Sociaal Team, Emergis Preventie en het onderwijs. Als resultaat van deze samenwerkingen is het aantal rookvrije openbare (speel)plekken, scholen en sportverenigingen in Middelburg aanzienlijk toegenomen.

In het kader van deze samenwerkingen zijn verschillende initiatieven ontplooid. Zo is er een mailing verstuurd naar 50 sportaanbieders om het belang van een rookvrije sportomgeving te benadrukken. Dit heeft ertoe geleid dat twee nieuwe sportclubs, Oemoemenoe en SV Jong Ambon, rookvrij zijn geworden.

We vinden het belangrijk dat kinderen al vóór de geboorte beschermd worden tegen de schadelijke effecten van roken. JOGG is daarom aangesloten bij de Coalitie Kansrijke Start om roken voor, tijdens en na de zwangerschap te verminderen. In het kader hiervan is voorlichting gegeven aan de Verloskundigen Kring Walcheren, waar 25 verpleegkundigen geïnformeerd zijn om het bewustzijn omtrent de aanpak van roken tijdens en na de zwangerschap te vergroten. Daarnaast richten we ons op het ontmoedigen van jongeren om te beginnen met roken door een rook- en tabaksvrije omgeving te creëren waarin kinderen opgroeien. Voorlichtingsprogramma's zoals 1NUL1 preventie op scholen en het programma 'Helder op School' vanuit Emergis Preventie dragen bij aan deze preventieve aanpak.

Alcohol: Het gebruik van alcohol tegengaan

De afgelopen jaren heeft de gemeente Middelburg, in aanvulling op de provinciale en regionale activiteiten, extra maatregelen doorgevoerd om het alcoholgebruik terug te dringen. Zo is Middelburg JOGG-gemeente, waar vanuit de JOGG-regisseur aandacht is voor de Gezonde Sportkantine en Verantwoord Alcoholbeleid. Mede door de inzet van JOGG TeamFit wordt het thema ‘Verantwoord Alcoholbeleid’ onder de aandacht gebracht in de sportomgeving. Uitvoeringspartner 1NUL1 heeft extra activiteiten uitgevoerd zoals voorlichting bij evenementen en begeleiding van jongeren waarbij middelenproblematiek speelt. Er is een samenwerking tussen de JOGG-regisseur en de uitvoeringspartner 1NUL1 om structureel aandacht te vragen voor het tegengaan van alcoholgebruik.

Jongeren en jongvolwassenen lopen meer risico's bij alcoholgebruik dan volwassenen, met mogelijke gevolgen voor zowel de korte als lange termijn. Daarom staat het terugdringen van alcohol binnen het onderwijs centraal. Zowel in het voortgezet onderwijs als in het hoger onderwijs worden samenwerkingsverbanden aangegaan om een gezonde levensstijl te bevorderen en bewustwording te vergroten over de keuzes die studenten maken met betrekking tot hun welzijn.

‘Laat ze niet (ver)zuipen!’ is sinds 2010 een samenwerking tussen alle Zeeuwse gemeenten, GGD Zeeland, Emergis Preventie (1Nul1), Politie Zeeland-West-Brabant en andere maatschappelijke partners. Gezamenlijk voeren ze landelijke campagnes uit, zoals "Zien drinken, doet drinken," de "Ik pas campagne," en "NIX 18". Samen wordt gewerkt aan het terugdringen van het alcoholgebruik door jongeren onder de 18 jaar en het tegengaan van schadelijk alcoholgebruik onder jongen van 18 t/m 23 jaar. Belangrijk aandachtspunt is het netwerk rond de jongeren, zoals ouders, scholen, sportverenigingen, horeca en supermarkten. Tot slot is Middelburg eind 2023 gestart als pilotgemeente in de BOB-Sport campagne, een samenwerkingsverband met de Provincie Zeeland en Veilig Verkeer Nederland met als doel om mensen bewust te maken van verkeersveiligheid en hun eigen rol daarin. Door Veilig Verkeer Nederland zijn negen sportverenigingen bezocht.

Gezond gewicht

Op het consultatiebureau van de GGD start de monitoring en voorlichting over gezonde leefstijl. De 'Gezonde School' aanpak integreert dit thema in voeding en bewegen & sport. Op lokaal niveau zijn er positieve ontwikkelingen. Op 25 kinderopvanglocaties is de 'Peuter 4-daagse' succesvol geïmplementeerd. Momenteel hebben negen basisscholen het certificaat 'Gezonde School' behaald en op veertien locaties wordt deelgenomen aan het schoolfruitprogramma. In het Voortgezet Onderwijs ligt de focus op het realiseren van 'gezonde schoolkantines', waarbij drie locaties dit certificaat dit jaar hebben ontvangen. Er wordt ondersteuning geboden op het gebied van een 'gezonde leefstijl'.

Vanuit de JOGG-aanpak wordt de doelgroep 0-19 jaar bereikt, inclusief ouders/verzorgers. Op ouderavonden wordt aandacht besteed aan een gezonde leefstijl met inbreng van JOGG en Emergis Preventie. JOGG Teamfit werkt aan het creëren van een gezonde sportomgeving en is betrokken bij Cool2Bfit, een programma voor kinderen met overgewicht (8-13 jaar).

Voor de doelgroep > 18 jaar is geïnvesteerd in het gecombineerde leefstijlprogramma COOL. Mensen met overgewicht en lichamelijke klachten krijgen een verwijzing vanuit de huisarts voor dit programma. Een leefstijlcoach zorgt voor gedragsverandering in leefstijl en begeleidt hen naar lokaal beweegaanbod.

Eén van de speerpunten waar Middelburg zich het afgelopen jaar voor heeft ingezet, is het realiseren van diverse watertappunten. Momenteel zijn er 28 watertappunten in de gehele gemeente gerealiseerd. Door deze watertappunten beschikbaar te stellen, streven we ernaar de toegankelijkheid van water voor de inwoners eenvoudig en laagdrempelig te maken. Een vervolg op dit initiatief is de integratie van watertapbeleid op scholen. We zijn positief verrast om te zien dat verschillende scholen, variërend van basis- tot voortgezet onderwijs, hier actief mee bezig zijn.

Mentale gezondheid

Mentale gezondheid is een breed onderwerp dat invloed heeft op alle andere thema’s.

Welzijn op Recept 

Vanaf januari 2023 is gestart met de implementatie Welzijn op Recept (WoR) over de resterende huisartspraktijken in Middelburg. Elke huisartspraktijk is gekoppeld aan één van de twee vaste welzijnscoaches. Inmiddels werken alle huisartspraktijken met WoR. Het aantal welzijnsrecepten neemt verhoudingsgewijs toe, dit is in lijn met de verwachtingen. Eenzaamheid is een thema wat hier vaak aan ten grondslag ligt. Het arrangement Kunst op Recept is doorontwikkeld, er zijn ‘proeverijen’ geweest om burgers laagdrempelig kennis te laten maken met activiteiten.

Kansrijke Start 

In 2021 is een Middelburgse coalitie Kansrijke Start gevormd. In 2022 zijn knelpunten geïnventariseerd en vertaald naar actiepunten, waar in 2023 mee aan de slag is gegaan. De aanpak is gericht op goede samenwerkingsafspraken tussen het medische, sociale en informele domein om te komen tot een doorlopende lijn van vroegsignalering en ondersteuning voor (aankomende) gezinnen in een kwetsbare situatie gedurende de 1^e 1000 dagen van kinderen. Hiervoor zijn naast een kerngroep, twee werkgroepen actief, waarvan één gericht op de doelgroep en één gericht op de professionals. In deze werkgroepen zitten diverse samenwerkingspartners rondom de eerst 1000 dagen van het kind. 

Hieronder een weergave van resultaten en ingezette acties in 2023:

• Deskundigheidsbevordering professionals: Om ervoor te zorgen dat (aanstaande) gezinnen in kwetsbare situaties tijdig de juiste ondersteuning en/of zorg ontvangen, is het belangrijk dat professionals goed toegerust zijn. 32 Professionals volgden de training “Cultuur sensitief werken tijdens de 1^e 1000 dagen”, uitgevoerd door Pharos.

• Er is veel aandacht geweest voor rookvrij zwanger worden, zijn en blijven. Hierover is voorlichting gegeven bij het Kringoverleg Verloskundigen. Daarnaast is er geïnvesteerd in rookvrije omgevingen; zo zijn er steeds meer Rookvrije speelplekken en Rookvrije Sportcomplexen in Middelburg.

• Creëren van laagdrempelige ontmoetingsplekken zoals mamacafé’s; inmiddels hebben we 3 mamacafe’s waarvan één in de Zeeuwse Bibliotheek, één in het centrum én één in het Pennywafelhuis met specifiek aandacht voor taalontwikkeling.

• Opstart van Centering Zwangerschap; een erkende interventie waar individuele medische controles gecombineerd aangeboden worden met interactief leren en het stimuleren van community building door middel van groepsbijeenkomsten. Het doel is een goede fysieke en psychosociale gezondheid van moeder en kind en positieve ervaringen met de zorg rondom zwangerschap en bevalling. Deze vorm van zwangerschapsbegeleiding leidt tot een sociaal netwerk, waarin de vrouwen steun hebben aan elkaar.

• Samenwerking met Stichting Babyspullen; deze stichting draagt bij door (aanstaande) ouders in armoede te ontzorgen en hun kindje vanaf de geboorte tot twee jaar van basisartikelen te voorzien door het schenken van babystartpakketten. Deze pakketten worden samengesteld uit nieuwe en gebruikte babyspullen en bevatten kleding, bed- en badtextiel en verzorgingsproducten en klein speelgoed. Aanvragen lopen via professionals die actief zijn binnen Kansrijke Start Middelburg. In 2023 ging het om 11 aangevraagde pakketten.

• Start van een pilot van ‘Ouders inc‘; een online cursus voor aanstaande ouders:

• Start van de module ’je wordt vader en nu’.

• Borging van structureel casusoverleg tussen betrokken disciplines.

• Investeren in samenwerking rondom bestaande interventies en PR van interventies

• Kansrijke Start op Middelburg Ontmoet.

Sinds 2021 vindt er een jaarlijkse bijeenkomst plaats met alle betrokkenen rondom Kansrijke Start Middelburg. Wat in 2021 klein begon is inmiddels uitgegroeid tot een breed netwerk. Het aantal partners blijft groeien. Dat is tevens de kracht, elkaar leren kennen zodat je elkaar weet te vinden. Tijdens deze bijeenkomst werd een terugkoppeling gegeven van de behaalde resultaten en was er ruimte voor netwerken én inspiratie. Bij de laatste bijeenkomst was gastspreker Tessa Roseboom aanwezig. Zij is hoogleraar, onderzoeker en auteur van de boeken “De eerste 1000 dagen” én “Gelijk goed beginnen”. Zij zoomde specifiek in op het thema ‘betrokken vaderschap’.

Samen Oplopen

Het project 'Samen Oplopen', deels gefinancierd door het Lokaal Preventieakkoord, heeft als doel duurzame connecties tot stand te brengen tussen inwoners en kwetsbare gezinnen en jongeren. Het project telde het afgelopen jaar elf actieve koppelingen, waarvan er zes gerealiseerd zijn in 2023.

Thuisgekookt

Vanaf mei 2023 is Stichting Thuisgekookt in Middelburg gestart met het verbinden van buurtbewoners. Met steun vanuit het Lokaal Preventie Akkoord werkt de stichting actief samen met het lokale zorg- en welzijnsnetwerk en koppelt mensen die dagelijks geen gezonde maaltijd kunnen bereiden aan vaste thuiskoks. Het afgelopen jaar zijn er in Middelburg 45 koppelingen tot stand gebracht.

Eenzaamheid

In 2023 ontving het Platform Eenzaamheid Walcheren (PEW) extra subsidie voor de doorontwikkeling van het platform, wat resulteerde in aanzienlijke vooruitgang. De kerngroep is uitgebreid met vier extra leden, er is intensievere samenwerking rond de Week van de Eenzaamheid, meer organisaties hebben zich aangesloten bij PEW, wat resulteerde in een groter bereik van mensen die met eenzaamheid te maken hebben. Daarnaast hebben de wethouders van de drie Walcherse gemeenten zich als ambassadeurs verbonden aan dit initiatief. Een nieuwe website, te vinden op https://ontmoetingwalcheren.nl/ maakt het PEW nu beter toegankelijk.

Daarnaast is de pilot genaamd "Samen in de Zeeuwse Klei" gestart. Hier lag het doel op het doorbreken van taboes, vergroten van bewustzijn, verbeteren van signalering en het vergemakkelijken van het bespreekbaar maken van eenzaamheid. Deze pilot was gericht op ondernemers in Middelburg. Van de 90 benaderde ondernemers gaven er 30 aan deel te willen nemen. Uiteindelijk hebben 21 medewerkers van 17 ondernemingen deelgenomen aan de workshops. Na afloop bleek een duidelijke toename van kennis over het onderwerp, en de deelnemers voelden zich beter in staat om het gesprek aan te gaan en door te verwijzen. De pilot heeft daarmee een waardevolle bijdrage geleverd aan het doorbreken van de stilte rond eenzaamheid binnen de zakelijke gemeenschap van Middelburg.

Stress onder jongeren

Jongeren in Middelburg ervaren een groeiende mate van stress, waarbij de stressniveaus hoger liggen dan bij jongeren elders in het land. Sociale media doen soms vermoeden dat elke dag een fantastisch dag hoort te zijn. Daarnaast streven we ernaar om de ondersteuning te bieden die ouders nodig hebben in dit proces.

Vanuit Emergis Preventie wordt ingezet op:

• (V)echtscheidingen en gevolgen

• Kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP), kinderen van ouders met een verslaving (KVO)

• Psychosociale problematiek binnen eigen netwerk

• Eenzaamheid en Depressie

• Kwetsbaarheid / grensoverschrijdend gedrag

Gezonde Leefomgeving

Het creëren van een gezonde leefomgeving vereist samenwerking tussen bewoners, de gemeente (zowel sociaal als fysiek domein) en maatschappelijke organisaties. Door wijkgericht met inwoners samen te werken, kunnen we de behoeften in kaart brengen en inspelen op initiatieven. We zien een groene leefomgeving als een gezonde leefomgeving. In 2023 zijn verschillende initiatieven opgezet die aansluiten bij het bevorderen van gezondheid en het stimuleren van een groene omgeving:

• Moestuinen CitySeeds: deze zijn een voorbeeld van hoe groene initiatieven kunnen bijdragen aan een gezonde levensstijl en verkoeling kunnen bieden. Hier worden gezonde voedselkeuzes gestimuleerd en de voordelen van een groene omgeving benadrukt.

• Sporttoestellen in parken: de aanwezigheid hiervan draagt bij aan het creëren van een gezonde en actieve leefomgeving. De toestellen bieden mogelijkheden voor lichaamsbeweging. Het aanbieden van sportfaciliteiten in de buitenlucht verlaagt de drempel voor beweging in de openbare ruimte, wat gunstig is voor de fysieke gezondheid van de inwoners.

• Samenwerking van JOGG Middelburg: JOGG Middelburg werkt samen met initiatieven zoals IVN (Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid) om groene schoolpleinen te bevorderen. Het initiatief moedigt scholen aan om hun buitenruimtes te vergroenen, wat bijdraagt aan een gezonde en actieve levensstijl voor de kinderen en de bewustwording van natuur en duurzaamheid stimuleert.

Uitvoeren wettelijke taken WPG

De gemeentelijke taak op het gebied van volksgezondheid is vastgelegd in de Wet Publieke Gezondheid (WPG), waarbij de GGD Zeeland als uitvoeringspartner fungeert voor een groot deel van ons gezondheidsbeleid. In samenwerking met de GGD vormen we netwerken die bijdragen aan de realisatie van onze gezondheidsopgave.

Sinds 1 juli 2022 is de gemeente wettelijk verplicht een prenataal huisbezoek aan zwangeren en/of gezinnen in een kwetsbare situatie aan te bieden. Deze taak is in Zeeland weggelegd bij de jeugdgezondheidszorg (JGZ) en is opgenomen in het basistakenpakket (BTP) van GGD Zeeland. Het doel van dit huisbezoek is om zwangere vrouwen en/of gezinnen in een kwetsbare situatie al in een vroeg stadium te voorzien van de juiste hulp en ondersteuning op sociaal gebied. Dit nog voordat de reguliere huisbezoeken van de verloskundige plaatsvinden. Deze vroegtijdige ondersteuning draagt bij aan de bevordering van een gezonde ontwikkeling van het ongeboren kind en beperkt de mogelijke gezondheids- en ontwikkelingsrisico's voor het kind.

Daarnaast biedt GGD Zeeland aanvullende diensten aan, betreffende voor Middelburg Videohometraining en het 18 maanden huisbezoek. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) kan door middel van deze aanvullende diensten de ontwikkeling van kinderen van dichtbij volgen, waardoor vroegtijdige signalering van eventuele opvoed- en ontwikkelingsproblemen mogelijk is. Het inzetten van deze laagdrempelige interventies draagt bij aan het voorkomen van grotere problemen op latere leeftijd.

Milieu

Uitvoering geven aan de Middelburgse Visie Milieu 2019-2025

“Duurzaamheid” loopt door alle portefeuilles en beleidsvelden heen. De meest effectieve manier is integraal meenemen, waarbij in voorstellen de bijdrage aan het behalen van de doelstellingen op duurzaamheid wordt meegenomen.

Thema - Klimaat en Energie - gedeelde opgave

Klimaat en Energie is één van de gedeelde opgaven van college en gemeenteraad.

Het doel is om in 2050 volledig energieneutraal te zijn en te streven naar een duurzaam gebouwde omgeving. Een omgeving die voorziet in de huidige behoefte én (economische) waarde heeft in de toekomst.

In het nationaal Klimaatakkoord (KA) staat hoe we in Nederland de mondiale klimaatafspraken van Parijs vertalen naar beleid en uitvoering. Zeeland draagt, net als de andere Nederlandse regio’s, zijn steentje bij aan het Klimaatakkoord. Zeeland is als gehele provincie één van de 30 RES-regio’s. De RES 1.0 (Regionale Energie Strategie) voor Zeeland is eind 2020 vastgesteld door de raad en wordt elke twee jaar herijkt. In 2023 is de RES 2.0 verder vormgegeven, deze wordt in het tweede kwartaal van 2024 aan de raad ter vaststelling voorgelegd. Zowel het Klimaatakkoord als de RES geven de richting en wettelijke verplichtingen aan om in 2050 CO2 neutraal te zijn. Met name op het gebied van de verduurzaming van de gebouwde omgeving, mobiliteit, de bedrijven, de eigen organisatie en de opwekking van duurzame energie heeft de gemeente veel taken en verantwoordelijkheden. De aanpak vindt plaats per thema.

Warmtetransitie (verduurzaming van woningen en bedrijven)

In 2023 is de communicatie en bewustwording over duurzaam wonen voortgezet. Er zijn flyers gemaakt met 24 tips over energiebesparing en 8 tips over een koel huis in de zomer. De flyers zijn in verschillende talen beschikbaar, en worden onder andere in de publiekshal, op wijk- of buurtbijeenkomsten en via Welzijn Middelburg verspreid. Het energieloket Duurzaam Bouwloket is gepromoot via social media en de wijk- en dorpstafels. Voor monumenten is een rondreizende tentoonstelling over verduurzaming in de Wandelkerk geweest. De overeenkomst met Energiek Zeeland is niet verlengd, maar inwoners kunnen nog steeds gebruik maken van het advies aan huis via Zeeuwind (de moederorganisatie van Energiek Zeeland). Er is een start gemaakt met een nieuwe website over alle duurzaamheidsonderwerpen. Deze komt in de loop van 2024 online.

Het Nationaal Isolatieprogramma voor particuliere koopwoningen wordt samen met de andere Zeeuwse gemeenten uitgevoerd. De eerste tranches zijn ontvangen, waarmee bij ruim 500 woningen isolatiemaatregelen kunnen worden toegepast. De focus ligt op woningen met een energielabel D of slechter en een WOZ waarde onder de NHG-grens. Hiervoor zijn gezamenlijke acties ontwikkeld die vanaf begin 2024 worden uitgevoerd en inwoners moeten ontzorgen en tegemoetkomen aan het verduurzamen van hun woningen.

Kantoren zijn vanaf 2023 verplicht een label C te hebben. Via het Zeeuws Energie Akkoord hebben de Zeeuwse gemeenten gezamenlijk een actie opgezet om kantoren hierover te informeren en de stand van zaken geïnventariseerd. Na de inventarisatie zijn er nog ca. 20 kantoren die (mogelijk) niet voldoen. Vervolgacties volgen in 2024.

De monumenten in Nederland vormen samen ca. circa 2% van het totaal aantal gebouwen. In de gemeente Middelburg is dat circa 4%. Dat lijkt relatief weinig. Toch is het belangrijk dat monumenten worden verduurzaamd. Ze bepalen immers in grote mate het karakter van onze dorpen en (binnen-)steden, en om ze te behouden en door te kunnen geven aan toekomstige generaties moeten we ze toekomstbestendig maken. Het verduurzamen van monumenten en het beschermen van de monumentale waarden is soms een complexe opgave. Om de eenduidigheid, helderheid, navolgbaarheid en transparantie bij de afweging en beoordeling van duurzaamheidsingrepen in monumenten te verbeteren is in 2023 door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed het afwegingskader ‘Verduurzaming van monumenten’ gepubliceerd. Dit zetten we in de gemeente Middelburg ook in bij de vergunningverlening.

In de Nota Ruimtelijke Kwaliteit, die in 2023 geëvalueerd is, sluiten we aan bij de verduurzamingsrichtlijnen van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM). De ERM beheert de beoordelings- en uitvoeringsrichtlijnen zoals die worden vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit. Hierdoor verschaffen we niet alleen een professionele kennisbron en duidelijkheid aan eigenaren, maar blijft dit onderdeel van de nota ook actueel en borgen we dat verduurzamingsmaatregelen op een bij het monument passende manier worden uitgevoerd. De verschillende beschermingsbelangen binnen de beschermde stadsgezichten worden vertaald naar bijpassende criteria. Evenals voorgaande jaren namen we in 2023 actief deel aan de werkgroep Duurzaamheid van de Federatie Grote Monumentengemeenten die onder meer als klankbord fungeert voor de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). In november 2023 stond de reizende expositie van de RCE over het verduurzamen van monumenten een week lang in de Wandelkerk. Ondanks de actualiteit van het onderwerp was de belangstelling helaas zeer gering.

Transitie Visie Warmte

De transitie visie warmte (TVW) die in 2021 is vastgesteld geeft aan op welke manier de gebouwde omgeving per wijk van het aardgas af gaat. In 2023 zijn diverse acties en pilots uitgevoerd, voor een deel samen met de andere Zeeuwse gemeenten, waarbij de focus ligt op energiebesparing en isolatie van woningen. Dit zijn maatregelen die, ook als het beste alternatief voor aardgas nog niet duidelijk is, direct CO2 reduceren en vaak andere voordelen bieden zoals geld besparing en verhoogd comfort. Zogenaamde ‘spijtvrije’ maatregelen.

De volgende acties zijn in 2023 uitgevoerd of van start gegaan:

• Samen met Energiek Zeeland is een pilot gestart in de buurt Prinsenhove.

• In Griffioen en Klarenbeek zijn samen met Buurkracht wijkteams opgezet die een passend isolatieaanbod voor de wijk hebben opgesteld. Op basis van een enquête onder wijkbewoners zijn door de teams passende isolatiebedrijven geselecteerd, en dit aanbod is vervolgens gepresenteerd en gedeeld met de wijk. In Klarenbeek is daarnaast subsidie aangevraagd om energiecoaches in de buurt op te leiden, en blowerdoor tests uit te voeren.

• Energiefixers: gedurende het jaar zijn met name in wijken met een verhoogde kans op energiearmoede energiefixers langs de deuren gegaan. Deze fixers brachten gratis kleine energiebesparende maatregelen aan, zoals radiatorfolie, tochtstrips en waterbesparende douchekoppen.

• Verduurzaming VVE’s: de subsidie voor advies en bijeenkomsten om de eerste stappen te zetten is opnieuw onder de aandacht gebracht. Er zijn regelmatig bijeenkomsten met de andere grote Zeeuwse gemeenten en VVE beheerders om te onderzoeken hoe we VVE’s het beste kunnen ondersteunen en waarmee voorlichtingsbijeenkomsten voor VVE’s worden georganiseerd.

• In april 2023 is, door RES Zeeland, een warmte/energiemarkt georganiseerd in de ZB. Inwoners konden hier verschillende bedrijven op het gebied van verduurzaming ontmoeten.

• De collectieve inkoopactie met Winst uit je woning is in 2023 afgerond. De lessen zijn gedeeld met de andere Zeeuwse gemeenten en worden meegenomen in toekomstige acties. Er is besloten om geen vervolgactie met Winst uit je woning te organiseren.

In 2023 is bekend geworden dat het warmtenet in Dauwendaele niet haalbaar is. Met de resterende subsidie vanuit het programma Proeftuin Aardgasvrije Wijken wordt een alternatief aanbod ontwikkeld. Voorstel hiervoor volgt in het tweede kwartaal van 2024.

Samen met een aantal andere gemeenten in Midden Zeeland en de Provincie is een eerste onderzoek gedaan naar het verwarmen van gebouwen met restwarmte uit het Sloegebied. Het eerste onderzoek lijkt kansrijk: er is en komt veel warmte beschikbaar. Zoveel dat theoretisch gezien alle gebouwen in Zeeland hiermee verwarmd zouden kunnen worden. Echter zijn er flink wat kilometers buis nodig, wat kostbaar is. In 2024 wordt er vervolgonderzoek gedaan naar de haalbaarheid. En bij het Rijk dringen we aan op een andere verdeling van de kosten om warmtenetten haalbaarder te maken.

Verder heeft minister De Jonge medio 2023 de gemeenten met een brief gevraagd om duurzaam gas (b.v. waterstof) als optie te schrappen in de Transitie Visie Warmte. Met de huidige mogelijkheden blijven dan enkel elektrisch verwarmen (b.v. middels een warmtepomp) en een warmtenet over als alternatieve warmte voor aardgas. Medio 2023 is er dan ook in Zeeland nog een vooraankondiging gedaan van netcongestie. Dit vergemakkelijkt de warmtetransitie niet.

Als onderdeel van het Europese subsidieproject SHIFFT is sportcomplex De Blikken in Arnemuiden volledig aardgasvrij gemaakt. Het dak is voorzien van isolatie en lichtgewicht zonnepanelen en het gebouw en douchewater wordt nu verwarmd met warmtepompen. Dit is, naast Het Palet, nu het tweede aardgasvrij gemaakte gemeentelijk eigendom, en een voorbeeldproject voor andere sportcomplexen in de regio.

Duurzame elektriciteitsopwekking en infrastructuur

• In 2023 is samen met de andere Zeeuwse overheden en andere stakeholders gewerkt aan RES 2.0 (Regionale Energie Strategie). Vaststelling door de raden is gepland voor zomer 2024.

• Voor kleine windturbines heeft in 2023 overleg plaatsgevonden met HZ-JRC om in samenwerking een aantal punten te onderzoeken zoals rendement, combinatie-opstelling en materiaalgebruik. De gemeente zou de onderzoeksdata als input kunnen gebruiken bij het opstellen van beleid voor kleine windmolens binnen de bebouwde kom. Begin 2024 heeft HZ-JRC aangegeven dat het niet lukt om dit project inclusief funding op te pakken. De uitdaging zit in capaciteit en financiële middelen. Op het gebied van advisering en ondersteuning zijn eventueel wel mogelijkheden. Momenteel wordt bekeken welke andere opties mogelijk zijn.

• Medio 2023 is in Zeeland een vooraankondiging gedaan van netcongestie (te vol elektriciteitsnetwerk). Het congestiemanagementonderzoek wordt in het tweede kwartaal van 2024 verwacht. Tot die tijd worden er geen grotere aansluitingen (meer dan 3 x 80 Ampère) verstrekt. Namens een groot deel van de Zeeuwse gemeenten hebben wij een zienswijze ingediend op het concept prioriteringskader van de ACM. Dit om te voorkomen dat het midden- en kleinbedrijf en andere instellingen het komende decennium niet kunnen elektrificeren of uitbreiden. Als voorbeeld: het Palet en de Blikken worden nu volledig elektrisch verwarmd. Met de huidige netcongestie en prioriteringskader is dat nu niet meer mogelijk.

• Samen met de Zeeuwse gemeenten en Stedin, Tennet en Gasunie heeft de Provincie Zeeland een PMIEK (Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) opgesteld en vastgesteld in het tweede kwartaal van 2023. Dit is een programma om aanpassingen en uitbreidingen van de infrastructuur te doen op basis van de behoeften en wensen voor de toekomst.

• Er wordt gewerkt aan een energievisie door de Provincie Zeeland in overleg met de Zeeuwse gemeenten en Stedin. Andere partijen zoals Smart Delta Resources, Tennet en Gasunie worden ook betrokken. De contouren van de energievisie worden samen met RES 2.0 (Regionale Energie Strategie) in het tweede kwartaal van 2024 aan de gemeenteraden gepresenteerd. Eind 2024 is de visie gereed voor vaststelling.

• De Provincie Zeeland en het Rijk hebben in 2023 gesprekken opgestart met de Zeeuwse gemeenten over de eventuele komst van twee extra kerncentrales. Het uiteindelijke besluit over de kerncentrales een zaak is van de Rijksoverheid. Wij willen eerst inzichtelijk hebben wat alle energie infra voor ruimtelijke impact heeft op Zeeland. De stroom van de windmolens op zee komt voor een groot deel ook in Zeeland aan land en heeft het nodige ruimtebeslag. Ditzelfde geldt voor waterstoffabriek(en), elektrolysers, hoogspanningsstations, hoogspanningsmasten, etc.

Thema - Duurzame gemeentelijke organisatie

Energiebesparing Openbare Verlichting

De landelijke doelstelling is een besparing van 50% in 2030 ten opzichte van 2013. Volgens het ‘Fit for 55’ – pakket van de Europese Commissie moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% omlaag ten opzichte van het niveau van 1990. Inmiddels heeft de gemeente Middelburg ten opzichte van 1994 60% energie bespaard voor openbare verlichting. Ten opzichte van 2013 is 40% bespaard.

Energieneutraal Middelburg – Gemeente als voorbeeld

Energieneutraal Middelburg – Gemeente als voorbeeld

De Zeeuwse gemeenten werken samen om beleid en een uitvoeringsagenda voor circulaire economie op te stellen. De ambities daarbij zijn overeenkomstig de rijks ambities: circulair in 2050. Het conceptbeleid en doelstellingen zijn opgesteld en worden vakinhoudelijk getoetst. Verwacht wordt dat in het derde kwartaal 2024 het beleid aan de raad ter vaststelling kan worden aangeboden.

In 2022 is gewerkt aan de verduurzamingsstrategie en bijbehorende routekaart voor gemeentelijk vastgoed. Deze routekaart wordt vanaf 2023 uitgevoerd. Er is gestart met de uitvoering van de pilotprojecten, er is subsidie aangevraagd voor uitvoering en er worden nieuwe panden op de planning gezet om een verduurzamingsslag voor te bereiden en uit te voeren.

Er is budget beschikbaar gesteld om de verduurzaming van de gymzalen en het crematorium voor te bereiden. Verder wordt onderzocht welke panden voor 2030 aangepakt moeten worden om de Zeeuwse doelstellingen van CO2-besparing te halen.

Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI)

In november 2022 is door de raad aangegeven dat circulariteit één van de centrale criteria bij het inkoopbeleid moet zijn. Het ondertekenen van het Manifest MVOI is als doelstelling meegenomen in de concept doelstellingen voor het Zeeuws beleid Circulaire Economie. Vooruitlopend hierop wordt gewerkt aan MVOI te borgen in de organisatie. Een interne MVOI projectgroep is opgesteld, er is een presentatie in het MT gehouden, leden van de projectgroep hebben deelgenomen aan Pressure Cooker MVOI, zodat een start gemaakt kan worden met een actieplan. Gewerkt wordt aan een bestuurlijke opdracht zodat MVOI in de organisatie uitgezet wordt.

Thema - Bodem

De bodem is de basis voor de meeste menselijke activiteiten. Om ontwikkelingen uit te kunnen blijven voeren is het doel de kansen en kwaliteiten van de bodem duurzaam benutten.

Historische bodemverontreiniging (onder andere met lood) in relatie tot volksgezondheid

In Middelburg komt vooral binnen de stadsveste in het centrum, in de oude dorpskernen en langs de oude doorgaande wegen zoals de Noordweg historische bodemverontreiniging voor. In 2023 hebben we samen met de gemeenten Veere, Vlissingen en Schouwen-Duiveland gezocht naar samenwerking om zoveel mogelijk eenduidig één en ander op te nemen in het Omgevingsplan.

Omgevingswet - onderdeel bodem

Vanuit het Zeeuws Platform Bodembeheer (samenwerking tussen de 13 Zeeuwse gemeenten, het Waterschap en Provincie Zeeland) wordt het vervallen van de Wet Bodembescherming in de nieuwe Omgevingswet verder voorbereid. De bevoegdheid die nu nog bij de Provincie Zeeland ligt, komt bij de gemeente te liggen. Vanuit de Rijksoverheid zijn er op dit moment geen specifieke financiële middelen om deze taken vanaf inwerkingtreding Omgevingswet uit te voeren.

Thema - Water en Klimaatadaptatie

Stedelijk Water Programma

In 2023 is in het kader van het Stedelijk Water Programma Middelburg 2021-2030 (SWP) 1,5 ha. verhard oppervlak van het gemengde rioolstelsel afgekoppeld in Klein Vlaanderen, Singelweg/De Warande (Sint Laurens), Radenhove, Adriaan Obrystraat en de Beatrixstraat (Arnemuiden). Daarnaast is ca. 1 km riool gerenoveerd in de Singelweg/De Warande (Sint Laurens), Radenhove, Adriaan Obrystraat en Ooststraat. De verantwoording is verder uitgewerkt in de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen bij het onderdeel riolering.

Klimaatadaptatie Strategie Zeeland (KaSZ)

Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico’s op voor de economie, gezondheid en veiligheid. In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie staat hoe gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk het proces van ruimtelijke adaptatie willen versnellen en intensiveren. Voor de uitvoering van het Deltaplan is binnen Zeeland een gezamenlijke uitvoeringsagenda opgesteld. De gemeente Middelburg is één van de deelnemers van het Zeeuws Kernteam Klimaatadaptatie. Het Kernteam is bewaker van de uitvoering van de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland (KasZ).

Aanpassen aan het klimaat raakt veel facetten. Kwetsbare groepen zijn bijvoorbeeld extra kwetsbaar voor hitte. Woningcorporaties moeten hun woningvoorraad klimaatbestendig maken voor hitte. Daarnaast kunnen zij hun bijdrage leveren door regenwater van de daken ter plaatse te bergen of af te laten voeren via het schoonwaterriool. In de prestatieafspraken is klimaatadaptatie meegenomen.

De locaties Klein Vlaanderen, Singelweg/De Warande (Sint Laurens) en Radenhove zijn tijdens de riool- en herstraatwerkzaamheden klimaatadaptief ingericht.

Impulsregeling Klimaatadaptatie

Vanaf 1 januari 2021 kan de gemeente via de Impulsregeling klimaatadaptatie een bijdrage van het Rijk aanvragen om:

• Klimaatadaptieve maatregelen versneld uit te laten voeren

• Geplande ruimtelijke maatregelen uit te breiden met adaptiemaatregelen

• Nieuwe adaptatiemaatregelen op te pakken

De maximale bijdrage van het Rijk is 1/3 van de totaalkosten besteedt aan de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen. De klimaatadaptieve maatregelen dienen een positieve bijdrage te leveren aan het verkleinen van de kans op wateroverlast, droogte en overstromingen.

In 2023 zijn een aantal beheerprojecten geselecteerd die hiervoor in aanmerking komen. Dit zijn:

• Meanderlaan

• Buitenhovelaan

• Dauwendaele

• Binnenstad

Thema - Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

Klimaatbestendig openbaar groen draagt bij aan de volksgezondheid door o.a. het verminderen of voorkomen van hittestress. Daarnaast kan dit openbaar groen (extra) regenwater opvangen dat niet via het riool afgevoerd hoeft worden.

De volgende projecten zijn goedgekeurd:

Natuur Inclusief

Restauratie 250 m2  kademuren volgens natuurinclusief principe. Naast het zorgvuldig herstellen van de kademuren Kinderdijk en Korendijk is het de intentie om de biodversiteit en fauna te bevorderen door behoud muurbegroeing en voorzieningen voor vleermuizen en vogels. 

Klimaatadaptatie Zeeland

Herinrichten, ontharden en vergroenen Meanderlaan in samenwerking met ZMF, HZ, SCALDA, Woongoed, City Seeds en DSV zaden en het samen  ontwikkelen en realiseren van jaarrond pluktuinen. Technische -en economische haalbaarheidsstudie voor lokale waterzuivering met hieraan gekoppeld systeem voor opwekken van energie voor  de "wijk van de toekomst".

Europees projecten Programma periode 2022-2027

De aanvragen van de op 2 oktober 2023 gepresenteerde projecten Cool Cities en Cool Neighbourhoods en Green Teams zijn eind 2023 goedgekeurd. In 2024 wordt hiervoor een raadsvoorstel opgesteld.

Cool Neighbourhoods

Het tegengaan van hitte risico's op wijkniveau. Gezamenlijk met de inwoners maken van wijkactieplannen. Herinrichten, ontharden en vergroenen van de leefomgeving en straten Dauwendaele en in de Binnenstad. Realiseren van locatie specifieke recreatieve groene omgevingen.

Cool Cities Network

Lokale/regionale overheden werken gezamenlijk aan het hittebestendiger maken van steden door het ontwikkelen van een Cool Network Strategy. Een integrale wijkgerichte aanpak en energietransitie met hieraan gekoppelde uitvoeringsprogramma van een netwerk van schaduwrijke routes en cool spots. Deze strategie is nodig om voor een cool netwerk strategie/plan. Binnen het project wordt een klimaatadaptieve herinrichting van de Arie van Driellaan als voorbeeld gerealiseerd.

Green Teams

Pro-actieve klimaatadaptatie in planning en uitvoering voor de openbare ruimte. Green Teams biedt ons de mogelijkheid om gezamenlijk met andere partners te werken aan een strategie om klimaatadaptatie onlosmakelijk onderdeel te laten zijn van onze projecten en activiteiten van ontwerp tot beheer en onderhoud.

Groene schoolpleinen

Dit jaar heeft de gemeente Middelburg weer bijgedragen aan de vergroening van schoolpleinen. Onder andere bij basisscholen Palmenhof en de Regenboogschool zijn tegels uit het plein gehaald. De vergroening brengt kinderen dichter bij natuur en levert een bijdrage aan de klimaatopgaven.

Thema - Geluid en lucht

In de Middelburgse Visie Milieu is als doel gesteld dat de kwaliteit op het gebied van geluidshinder en luchtverontreiniging niet verslechterd. En waar mogelijk verbeterend gericht op een duurzame samenleving en leefomgeving.

Geluidsoverlast, veroorzaakt door weg- en railverkeer, blijft een punt van aandacht. Een landelijke lijst identificeert woningen die aan hoge geluidsniveaus worden blootgesteld. Onze inzet voor het verminderen van deze overlast heeft geresulteerd in voortdurende geluidssaneringsprojecten, die al jaren in uitvoering zijn. In het afgelopen jaar hebben we specifieke vooruitgang geboekt aan de Statenlaan en de Nieuwe Vlissingseweg. Deze projecten worden ook in 2024 voortgezet, met als doel de levenskwaliteit van onze inwoners aanzienlijk te verbeteren door het verminderen van geluidsoverlast.

In de Omgevingswet zijn de uitgangspunten m.b.t. de Basisgeluidsemissie (BGE) gewijzigd en uitgesteld. De verwachting is nu dat de BGE pas in 2027 moeten zijn vastgesteld voor alle gemeentelijke wegen vanaf 2500 motorvoertuigen per etmaal. De Walcherse gemeenten werken zo veel mogelijk samen m.b.t. werkzaamheden die voortvloeien door inwerkingtreding Omgevingswet.

De gemeente Middelburg ondersteunt net als de andere Zeeuwse gemeenten de uitvoering van het Schone Luchtakkoord van de Provincie Zeeland. Om overlast van houtstook zo veel mogelijk te voorkomen werkt Middelburg overeenkomstig de vaste maatregelen voor houtstook van het Schone Lucht Akkoord.

Thema - Externe Veiligheid

In het afgelopen jaar heeft onze focus gelegen op het verfijnen en versterken van het beleid rondom externe veiligheid, met een speciale nadruk op de ontwikkeling van aandachtsgebieden en voorschriftengebieden. Deze inspanningen zetten we in het komende jaar voort, waarbij het huidige beleid een grondige herziening ondergaat om ervoor te zorgen dat het volledig is afgestemd op de huidige en toekomstige veiligheidseisen.

Een belangrijk project, EV in BHV, is succesvol afgerond. Dit project, dat gericht is op het verbeteren van de externe veiligheid binnen Bedrijfshulpverlening (BHV), kan echter nog niet volledig worden geïmplementeerd. De reden hiervoor is dat nog niet alle risico's geografisch in kaart zijn gebracht. Hoewel deze situatie buiten onze controle valt, blijven we de ontwikkelingen nauwlettend volgen. We zijn verheugd te kunnen melden dat de subsidie voor dit belangrijke project is verkregen, wat de voortzetting en uitbreiding van onze inspanningen op dit gebied ondersteunt.

Thema - Afval

Uitvoering afvalbeleidsplan

De landelijke doelen zijn:

• 2020: 100 kilo restafval

• 2020-2025: 100 kilo restafval én focus op kwaliteit

• 2050: Nederland Circulair: zo veel mogelijk recycling

De ambitie is zoveel mogelijk hergebruik in 2050. Het is dus van groot belang om grondstoffen niet te veel te vervuilen met stoorstoffen.

Per 1 januari 2021 is Diftar ingevoerd (apart betalen voor het aanbieden van restafval). In de loop van 2022 is een analyse en evaluatie opgesteld. De hoeveelheid restafval was aanvankelijk in 2021 en 2022 gedaald. In 2023 is deze hoeveelheid toegenomen (144,3 kilogram per inwoner) grotendeels door de afkeur en verbranding van het PMD (Plastic- en Metalenverpakkingen en Drinkpakken). In 2024 wordt (verder) ingezet op verbetering van de kwaliteit van het PMD om afkeur te voorkomen.

Deze hoeveelheden zijn exclusief grofvuil en verbouwingsrestafval van de milieustraten die meetellen in de ambitie. In 2023 was dit voor Middelburg nog eens 17,5 kilo per inwoner.

Extra aanpak zwerfafval

Het project Schoon Zeeland is gericht op Natuur- en Milieueducatie van (basis)scholieren. Het blijkt namelijk dat er een verband is tussen gerichte educatie op school en kennis, houding en gedrag op latere leeftijd. Vanuit de extra aanpak zwerfafval vragen we jaarlijks scholen aandacht te schenken aan educatie. In 2023 zijn 20 gastlessen gegeven.

Thema – Verkeer en Vervoer

Energieneutraal Middelburg – Mobiliteit

Bij mobiliteit geldt eerst inzetten op energie besparen en dan hernieuwbare energie toepassen om de mobiliteit te verduurzamen.

De fiets staat in het mobiliteitsbeleid op nummer één. In een (continu) participatief proces worden (gezamenlijk met maatschappelijke organisaties) fiets stimulerende en/of verkeersveiligheid verhogende maatregelen voorgesteld. Afhankelijk van de beschikbare financiële middelen worden deze op korte of langere termijn uitgevoerd.

In 2023 is er met een participatief proces gewerkt aan een nieuwe laadpalenkaart die een prognose geeft van de toekomstige vraag en waar toekomstige geschikte locaties op staan aangegeven.

In 2023 hebben we voor 3 nieuwe locaties een verkeersbesluit genomen voor totaal 4 laadpalen. Daarnaast hebben we een verkeersbesluit genomen om op 17 locaties een tweede parkeervak te reserveren ten behoeve van een bestaande laadpaal. In 2023 zijn 16 vergunningen verleend voor een verlengde private aansluiting (= laadkabel vanuit huis naar e-auto geparkeerd op de openbare weg). We werken vraaggericht bij het plaatsen van laadpalen. Wanneer er dus een laadpaal nodig is kan deze aangevraagd worden. De prognoses worden iedere 2 jaar bijgewerkt. Wanneer de vraag dus toeneemt of achterblijft wordt de prognose hier op aangepast.

Zie voor verdere informatie over mobiliteit het hoofdstuk verkeer, vervoer en waterstaat van deze jaarrekening.

Thema - Bedrijven Milieuhandhaving

Smart Grid Arnestein

In 2023 is het project Smart Grid Arnestein gestart. Dit project wordt uitgevoerd in samenwerking met de Hogeschool Zeeland, Impuls Zeeland NV, adviesbureau Zebra en de Middelburgse Bedrijvenclub. In een smart grid kunnen ondernemers duurzaam opgewekte elektriciteit opslaan en uitwisselen. Er hebben diverse bijeenkomsten plaats gevonden over dit project en Zebra onderzoekt nu de mogelijkheden voor een smart grid op basis van de verbruiksgegevens van ondernemingen die deel willen nemen aan het smart grid.

Europees project DETOCS

Bevorderen en stimuleren van investeringen in hernieuwbare-, en efficiënter energieverbruik bij MKB met de focus op de toeristische sector door kennisuitwisseling en ontzorgen van de sector.

Milieuhandhaving

Middelburg heeft bijna 1.200 inrichtingen (bedrijven) in de zin van de Wet milieubeheer (Wm). De gemeente is voor deze inrichtingen het bevoegd gezag en heeft onder andere als taak de naleving van de milieuvoorschriften te controleren. De uitvoering van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) van de hoogste categorie inrichtingen (totaal zo’n 150 bedrijven) is ondergebracht bij de Regionale Uitvoeringsdienst Zeeland (RUD). De gemeente voert voor de 1.050 resterende milieubedrijven de VTH-taken zelf uit. In voorbereiding op de Omgevingswet (Ow) is gebleken dat er mogelijk zo’n 200 extra inrichtingen (onder de Ow locatie met milieubelastende activiteit) ingebracht moeten worden bij de RUD.

In 2023 zijn er door de milieutoezichthouders twee projecten uitgevoerd:

• Project ondermijning Arnestein: In het vervolg op het project Arnestein (ondermijning), dat van 2018 t/m 2021 heeft geduurd, namen de toezichthouders milieu oo in 2022 en 2023 deel aan ‘ondermijning’ controles. De succesvolle samenwerking met de collega’s van openbare orde en veiligheid, de RUD Zeeland, Politie, Belastingdienst etc. is voortgezet en vond in de gehele gemeente plaats.

• Project informatieplicht energiebesparing: In 2023 is er bij 100% van de bedrijven op locatie een eerste controle uitgevoerd. Bij 80% is reeds een hercontrole (controle of geconstateerde overtredingen zijn opgelost) uitgevoerd. Dit project loopt zo voortvarend dat mede hierdoor de gemeente Middelburg de Energy Award 2022 heeft gekregen. Door met haar bedrijven en instellingen in gesprek te gaan heeft de gemeente de hoogste score (landelijk) ingediende rapportages voor de informatieplicht energiebesparing behaald.

In 2023 heeft de gemeente 334 milieucontroles uitgevoerd:

Naast deze controles zijn er in november en december 2 dagdelen besteed aan een gezamenlijke actie controle illegale opslag vuurwerk in opslagloodsen/garageboxen. En in 2023 heeft de gemeente 40 milieuklachten ontvangen en behandeld die inrichting gebonden waren.

Omgevingswet

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is op 1 januari 2024. We hebben in 2023 aandacht besteed aan onder andere:

• Het in beeld brengen wat de wijzigingen van het basistakenpakket zijn. Er gaan meer activiteiten onder het basis taken pakket vallen. Dit is nog steeds in beweging.

• Het inrichtingenbestand van de gemeente is geactualiseerd. De definitie ‘milieu inrichting’ verdwijnt en er komen milieu belastende activiteiten voor in de plaats.

Effecten maatregelen financieel herstelplan

Voor de effecten in 2023 van de maatregelen uit het financieel herstelplan verwijzen wij naar de paragraaf Bedrijfsvoering.

Beleidsindicatoren

Milieu en volksgezondheid

Wat heeft het gekost?

Toelichting op het financiële resultaat (+ voordeel / - nadeel)

We verantwoorden onze financiële cijfers op hoofdlijnen. Dat betekent dat we alleen afwijkingen van € 50.000 of hoger toelichten. De post “overig” gaat telkens over één of meerdere afwijkingen die kleiner zijn dan € 50.000.