Sport, cultuur en recreatie

Inleiding

Middelburg is een stad met ambitie en met een duidelijke visie. Om deze visie te realiseren is het noodzakelijk de aantrekkingskracht van de Zeeuwse hoofdstad te behouden en waar mogelijk te vergroten. Door het aanbieden van hoogwaardige activiteiten op het gebied van sport, cultuur en recreatie kan de aantrekkingskracht van Middelburg voor nieuwe inwoners, nieuwe bedrijven en toeristen worden versterkt. Het is van belang dat Middelburg zich in positieve zin onderscheidt van de overige gemeenten in Zeeland.

Binnen het programma Sport, cultuur en recreatie worden activiteiten ontplooid die bijdragen aan het gewenste imago en aan de promotie van de stad en activiteiten gericht op een recreatieve, sportieve, gezonde en educatieve tijdbesteding van inwoners en bezoekers van de stad.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Lokaal Sportakkoord Middelburg 2023-2026

• Plan van aanpak Brede SPUK- regeling 2023-2026

• Evenementenbeleid 2002

• DNA Middelburg 2013

• Actieplan binnenstad 2015

• Nota Archeologische monumentenzorg Walcheren 2016-2022

• Cultuurvisie Middelburg 2028, “op Kunst&Cultuur kun je bouwen”, december 2017

• Kwaliteitsatlas Middelburg 2030

Wat wilden we bereiken?

Maatschappelijk effect

Middelburg moet een vitale en groene stad zijn waarin het prettig wonen, werken, participeren en recreëren is. Sport, kunst en cultuur zijn daarbij voor iedere Middelburger bereikbaar en toegankelijk. Middelburg moet een gastvrije en bruisende stad zijn, waar het aangenaam is om te verblijven en te wonen en waar ruimte is voor festivals en evenementen voor jong en oud.

Middelburg is daarnaast een stad die een aantrekkingskracht heeft die tot ver buiten de regio reikt en kunst en cultuur zijn daarin erg waardevol. Ze helpen Middelburg een aantrekkelijke gemeente te zijn, kunnen helpen bij het vinden van antwoorden op maatschappelijke vragen en dragen vaak bij aan sociale doelen. Middelburg is het kloppend culturele hart van Zeeland en dat willen we verder hoorbaar, zichtbaar en voelbaar maken.

Doelstellingen

1. Versterken van de culturele sector;

2. Bevorderen van de deelname aan en de kwaliteit van het sportieve en culturele aanbod in Middelburg;

3. Middelburg behoudt/versterkt haar positie van aantrekkelijke woon-, werk-, en verblijfsgemeente;

4. Meer sfeer in de binnenstad en seizoen verlenging;

5. Investeren in vergroening en een ecologisch verantwoord groenbeheer in Middelburg;

Wat hebben we bereikt?

Doelstelling 1: Versterken van de culturele sector

Mede door de beschikbaarheid over extra budget in 2023 zijn we er in geslaagd om middels een breed palet aan ondersteuning op verschillende manieren te investeren in de sector waarbij dynamiek, vernieuwing, toegankelijkheid en samenwerking centraal hebben gestaan.

Doelstelling 2: Bevorderen van de deelname aan en de kwaliteit van het sportieve en culturele aanbod in Middelburg

Het afgelopen jaar hebben we als gemeente opnieuw deelgenomen aan het Jeugdfonds Sport en Cultuur Zeeland en zijn we in staat geweest om in totaal 458 kinderen uit gezinnen met weinig geld aan een lidmaatschap van een sportclub, dans, muziek, beeldende kunst, theater of een zwemdiploma te helpen. Nog steeds minder dan we ons voorheen als doel hadden gesteld maar wel 62 kinderen meer dan in 2022.

Doelstelling 3: Middelburg behoudt/versterkt haar positie van aantrekkelijke woon-, werk-, en verblijfsgemeente

In 2023 is Middelburg weer druk bezocht door toeristen. Dat is onder meer terug te zien in de inkomsten uit de toeristenbelasting. Toerisme blijft erg belangrijk voor de binnenstad van Middelburg. Mede daardoor is de leegstand, ondanks een aantal moeilijke jaren, erg laag. Een nieuw Beleidsplan Toerisme zorgt er voor dat thema’s als het beheersbaar houden van toerisme en leefbaarheid in goede verhouding blijven.

Doelstelling 4: Meer sfeer in de binnenstad en seizoen verlenging

In 2023 zijn we er opnieuw in geslaagd om een gevarieerd aanbod van culturele en sportieve activiteiten en evenementen te presenteren. Dit om zo de levendigheid van de binnenstad te versterken en de uitstraling van Middelburg te verbeteren. Het afgelopen jaar hebben zich opnieuw diverse culturele en andersoortige evenementen in de gemeente Middelburg plaatsgevonden, zowel ‘vaste waardes’ voor de gemeente als nieuwe initiatieven.

Doelstelling 5: Investeren in vergroening en een ecologisch verantwoord groenbeheer in Middelburg

Het afgelopen jaar zijn we er weer in geslaagd om te investeren in de vergroening van Middelburg en het realiseren van een ecologisch verantwoord groenbeheer. Dit is terug te zien in de woonomgeving waarin steeds meer steen is vervangen door groen en bij de inrichting waar meer is gestuurd op de afwisseling tussen gras, bloemenranden en bosplantsoenen, Dit alles zorgt vervolgens weer voor een verhoogde biodiversiteit.

Wat hebben we ervoor gedaan?

Doelstelling 1 : Versterken van de culturele sector

Investeren in de sector

Het extra budget is in 2023 ingezet via twee sporen: ondersteuning van projecten waarmee ‘innovatie en vernieuwende kunst’ beoogd werd en ondersteuning van kunstprofessionals (zzp’ers) via een makersregeling.

Via eerstgenoemde regeling zijn negen initiatieven ondersteund in verschillende kunstdisciplines en multidisciplinaire projecten. In de inhoud van de projecten stond naast vernieuwing veelal de verbinding tussen professionele kunst en cultuurdeelname (amateurkunstbeoefening) centraal. Vanuit de makersregeling zijn veertien initiatieven ondersteund van lokale professionele kunstenaars. Elk project omvat zowel een nieuwe stap in de ontwikkeling van de kunstenaar, als een element met waarde voor (inwoners van) Middelburg.

De jaarlijks ondersteunde culturele organisaties, inclusief twee organisaties uit de landelijke Basisinfrastructuur, vormden een onderlegger stedelijke aantrekkelijkheid als voorziening voor Middelburg (en Walcheren en Zeeland).

De externe nulmeting van kunstwerken in de openbare ruimte vond eind 2023 plaats. In 2024 ontvangen we de conclusies op basis waarvan het onderhoud ingericht kan worden.

Samenwerking

Afgelopen jaar heeft er een interne analyse van de haalbaarheid van een kandidaatstelling Culturele hoofdstad van Europa in 2033 plaatsgevonden. Een variant waarin de gemeente Middelburg aansluit bij de Provincie Zeeland in een samenwerking met kandidaat-stad Gent in 2030 wordt in 2024 verder verkend.

Podiumkunsten

Afstemming in de podiumkunsten, bijvoorbeeld door het inhoudelijk aanvullend op elkaar programmeren, is in 2023 weer opgepakt. In regionaal verband werken de (podiumkunst-)organisaties samen, inhoudelijk binnen het Zeeuws Cultuuroverleg en voor promotie via de Zeeuwse Cultuuragenda.

Cultureel Erfgoed

De diversiteit van ontwikkelingen waarin cultureel erfgoed een rol speelt was ook in 2023 onverminderd groot. De zorg over de VTH-keten (Vergunningverlening-Toezicht-Handhaving) ten aanzien van het gebouwde erfgoed is niet afgenomen. Door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is in het verslagjaar aangegeven dat deze zorg wordt gedeeld en heeft er op gewezen dat een grote monumentengemeente als Middelburg minimaal de basis op orde dient te hebben. Daar wordt nadrukkelijk aandacht aan gegeven in de toekomst.

De evaluatie van de Nota Ruimtelijke Kwaliteit is in 2023 in een afrondende fase terecht gekomen en wordt met externe begeleiding in 2024 herijkt.

Voor het gebouwde erfgoed sluiten we ten aanzien van de energietransitie en klimaatadaptatie aan bij de verduurzamingsrichtlijnen van de Stichting Erkende Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM). Hierdoor verschaffen we niet alleen een professionele kennisbron en duidelijkheid aan eigenaren, maar blijft dit onderdeel van de nota ook actueel en borgen we dat verduurzamingsmaatregelen op een bij het monument passende manier worden uitgevoerd. De aantrekkelijkheid van Middelburg wordt immers voor een groot deel bepaald door de vele monumenten die de gemeente rijk is. De zeer beperkte formatie heeft tot gevolg dat lange doorlooptijden onvermijdelijk zijn wat zijn uitwerking heeft op onder meer de inventarisatie van het erfgoed voor de omgevingswet, de Kerkenvisie en het nog op te stellen Erfgoedbeleid.

Archeologie

De Walcherse Archeologische Dienst (WAD) heeft in 2023 haar reguliere werk zonder problemen uitgevoerd. Het steeds terugkerende advieswerk is regelmatig afgewisseld met onderzoeken in eigen beheer. En de WAD heeft verschillende noodzakelijke onderzoeken uit laten voeren en gecontroleerd.

Bij verschillende gelegenheden hebben de archeologen van de WAD presentaties, lezingen en lessen aan scholen gegeven. De actualisatie van het archeologiebeleid naar een nieuwe Nota archeologische monumentenzorg Walcheren heeft de WAD uitgesteld naar 2024. Dit omdat het verstandig leek om de intrede van de Omgevingswet af te wachten.

Doelstelling 2. Bevorderen van de deelname aan en de kwaliteit van het sportieve en culturele aanbod in Middelburg

Lokaal Sportakkoord

Om uitvoering te kunnen geven aan ons lokaal sportbeleid is in 2020 het Lokaal Sportakkoord Middelburg geschreven. Het afgelopen jaar heeft er een evaluatie en een herijking plaatsgevonden van het Lokaal Sportakkoord, beiden in samenspraak met een onafhankelijke kerngroep. Deze herijking heeft er toe geresulteerd dat er vanuit het Rijk voor de jaren 2023 tot en met 2026 opnieuw budget is toegezegd om nieuwe sportieve initiatieven te kunnen ondersteunen. In 2023 waren dit er 11, waarmee het totaal aantal ondersteunde initiatieven tot en met 2023 op 57 komt en een totaal beschikbaar gesteld budget van € 225.000. Al deze initiatieven zijn door de gemeente en de kerngroep Lokaal Sportakkoord getoetst op de vooraf vastgestelde criteria en uitgezet middels het online participatieplatform Middelburg Ontmoet waar tevens alle afgeronde projecten uit de voorgaande jaren terug te vinden zijn.

Het ministerie van VWS heeft samen met de VNG en VSG de beschikbare middelen van het Lokaal Sportakkoord, samen met verschillende andere middelen, ondergebracht in 1 specifieke uitkering genaamd Brede SPUK. De intentie hiervan is het bundelen van de middelen rondom programma's en interventies met overlappende doelstellingen, zonder afbreuk te doen aan bestedings- en verantwoordingseisen. Deze regeling richt zich op thema's en programma's die voor alle gemeenten ter beschikking komen zoals de Brede Regeling Combinatiefunctionarissen, Lokaal sportakkoord, terugdringen gezondheidsachterstanden, kansrijke start, aanpak overgewicht, aanpak valpreventie, preventie, mentale gezondheid, leefomgeving, alcoholpreventie, versterken sociale basis, mantelzorg, een tegen eenzaamheid en welzijn op recept. Conform de voorwaarden van het ministerie hebben wij hiervoor het afgelopen jaar een plan van aanpak geschreven, genaamd Plan van anapak Brede spuk, waarin we hebben toegelicht op welke manier we de financiele middelen uit alle onderdelen willen inzetten.

Brede impuls combinatiefuncties

De looptijd van de Brede Regeling Combinatiefuncties en de Landelijke bestuurlijke afspraken liepen tot en met 31 december 2022. Vanaf 2023 tot en met 2026 is de regeling, net als het Lokaal Sportakkoord, onder grotendeels dezelfde voorwaarden opgegaan in de Brede Spuk uitkering. Conform de voorwaarden van de oude regeling en de landelijke normgeving hadden we als gemeente Middelburg recht op een maximale invulling van in totaal 11,69 fte waarvan we als gemeente 40% door het rijk gesubsidieerd krijgen. We hebben het afgelopen jaar in Middelburg in totaal 10,6 fte aan functionarissen ingevuld. In totaal waren er 6,7 fte in dienst bij Welzijn Middelburg, 0,6 fte bij Optisport, 1,3 fte bij KEW en 2,0 fte bij gemeente Middelburg.

De Combinatiefunctionarissen en buurtsportcoaches hadden de opdracht om sport-, beweeg- en cultuuraanbod in de buurt te organiseren door verbindingen te leggen tussen de verschillende aanbieders en andere sectoren als zorg, cultuur, welzijn, sport, jeugdzorg, kinderopvang en onderwijs en daar zijn ze opnieuw in geslaagd.

Jeugdfonds Sport en Cultuur

In 2023 hebben we als gemeente opnieuw deelgenomen aan het Jeugdfonds Sport en Cultuur Zeeland. Hiermee kunnen kinderen en jongeren uit gezinnen met weinig geld toch aan sport, dans, muziek, beeldende kunst, theater of iets anders creatiefs deelnemen. Voor deze kinderen betalen we de contributie, het lesgeld en in bepaalde gevallen ook de benodigde attributen. Het afgelopen jaar zijn er 458 aanvragen goedgekeurd, alweer 62 meer dan in 2022. Hiervan zijn 403 kinderen kosteloos lid geworden van een sportvereniging of gestart met zwemlessen en hebben 55 kinderen gebruik gemaakt van het culturele aanbod. De top-3 sportactiviteiten waren zwemles, voetbal en judo. De top-3 cultuuractiviteiten waren muziekles, dans en scouting. Veruit de meeste aanvragen zijn behandeld door maatschappelijke organisaties (176) en Schuldhulpverlening (102).

Nieuw dit jaar was het verdwijnen van de eigen bijdrage voor ouders/verzorgers van kinderen die op zwemles wilden. Door het ophogen van de gemeentelijke bijdrage aan het fonds zijn we in staat geweest om de eigen bijdrage, waar bij het volgen van zwemlessen nog steeds sprake van was, op te vangen waardoor de ouders/verzorgers geen enkele kosten meer hebben voor de zwemlessen.

Voor volgend jaar hebben we de eerste voorbereidingen getroffen om het Jeugdfonds uit te breiden met een Volwassenfonds om zo inwoners van 18 jaar en ouder met weinig geld in de gelegenheid te stellen meer aan sporten, bewegen en cultuur te doen. De verwachting is dat begin 2024 hiermee gestart kan worden.

Sportaccommodaties

Op sportpark Veerse Poort is een kunstgrasveld gerealiseerd met een waterbassin er onder. Het kunstgras zorgt ervoor dat verenigingen het veld vaker en langer kunnen gebruiken zonder dat dit ten koste gaat van de kwaliteit van de sportvloer.

Met het oog op toekomstbestendige sportparken zijn voorbereidingen getroffen voor een aanbesteding om alle veldverlichting te vervangen door ledverlichting. De aanbesteding is in 2024.

Bij VV Arnemuiden is een proef gedaan met een robotmaaier, na evaluatie met de vereniging blijkt dit een succes en onderzoeken we nu of dit mogelijk is op andere sportparken in de gemeente.  

Ten aanzien van het stadsgewestelijk zwembad Vrijburgbad is er in 2023 een aanbestedingsprocedure doorlopen en op basis van de beste prijs-kwaliteitverhouding is de aanbesteding gegund aan Sportfondsen. Met ingang van 1 januari 2024 wordt de exploitatie van Optisport overgedragen aan Sportfondsen.

Natte gymlessen

Om een goed beeld te krijgen van de status van de zwemvaardigheid onder de Middelburgse kinderen heeft er een onderzoek plaatsgevonden onder 23 basisscholen (inclusief SO en SBO) waaraan alle directeuren van de 23 scholen hebben deelgenomen. Hieruit kwam o.a. naar voren dat 18 scholen geen interesse hadden in een eventuele herinvoering van schoolzwemmen onder schooltijd. Tevens kwam hieruit naar voren dat niet zozeer het aantal kinderen zonder zwemdiploma verontrustend was, maar des te meer het behouden van de zwemvaardigheid bij kinderen na het behalen van de vereiste zwemdiploma's. Mede hierom is er dit jaar gestart met de zogenaamde 'natte gymlessen' waarbij kinderen uit de groepen 7 en 8 uit Middelburg een aantal keren tijdens de gymles naar het zwembad gaan om daar gymlessen te volgen waarbij de zwemvaardigheid wordt gecheckt en vervolgactiviteiten worden aangeboden in het zwembad. In totaal hebben hier het afgelopen jaar 11 basisscholen gebruik van gemaakt en is er door 660 kinderen gezwommen. In 2024 wordt dit aanbod vervolgd.

Doelstelling 3: Middelburg behoudt/versterkt haar positie van aantrekkelijke woon-, werk-, en verblijfsgemeente

In 2023 is Middelburg weer druk bezocht door toeristen. Dat is onder meer terug te zien in de inkomsten uit de toeristenbelasting. Toerisme blijft erg belangrijk voor de binnenstad van Middelburg. Mede daardoor is de leegstand, ondanks een aantal moeilijke jaren, erg laag. Zeker in vergelijking met andere (Zeeuwse) steden.

De samenwerking met de Tourist Info was naar wens. Zo waren de reacties op de ontdektafel (presentatieruimte voor culturele/toeristische instanties/organisaties) in de Tourist Info zeer positief. Het gerestylede Middelburg Magazine is goed ontvangen door zowel de Middelburgse ondernemers als door de toeristen. Om toeristen online van de juiste informatie te kunnen blijven voorzien, is geïnvesteerd in het vernieuwen van de website uitinmiddelburg.nl. Medio 2024 is de nieuwe website in de lucht.

Verder zijn in 2023 de kaders voor het nieuwe Beleidsplan Toerisme vastgesteld door de gemeenteraad. Deze kaders zijn in de loop van 2023 nader uitgewerkt in een concept Beleidsplan Toerisme. Een nieuw Beleidsplan Toerisme met actieprogramma is nodig omdat thema’s als het beheersbaar houden van toerisme en leefbaarheid steeds belangrijker worden. Uit het onderzoek van RIGO naar de toeristische draagkracht van toerisme onder binnenstadsbewoners is gebleken dat deze op basis van de onderzochte indicatoren nog in balans is. Echter, er is wel sprake van toeristische druk in de binnenstad. RIGO stelt dat dit nog geen negatieve invloed heeft op de leefbaarheid, maar e.e.a. behoeft wel aandacht. In het Beleidsplan toerisme verleggen we daarom de focus van meer toerisme naar grip houden op toerisme om de leefbaarheid te kunnen waarborgen (van kwantiteit naar kwaliteit). Kwaliteit en toegevoegde waarde van toerisme voor de stad en haar inwoners staan in het nieuwe Beleidsplan dan ook centraal. Eind 2023 is het concept Beleidsplan Toerisme voorgelegd aan de stakeholders. Medio 2024 leggen we het Beleidsplan Toerisme ter vaststelling voor aan de gemeenteraad.

In 2023 is de Huisvesting verordening (HVO) vastgesteld met daarin de registratieplicht voor toeristische verhuur. Medio 2024 wordt toeristische verhuur van woningen vergunningsplichtig.

Doelstelling 4: Meer sfeer in de binnenstad en seizoensverlenging

In 2023 is er een gevarieerd aanbod van activiteiten en evenementen gepresenteerd om zo de levendigheid van de binnenstad te versterken en de uitstraling te verbeteren. Het subsidiebeleid voor evenementen is erop gericht om in het voor- en naseizoen, waaronder de schaatsbaan op de markt en Middelburg Winterstad, evenementen te stimuleren. Door o.a. prijsstijgingen en verscherpte veiligheidseisen moesten evenementenorganisatoren vaak hogere kosten maken dan een aantal jaar geleden voor het organiseren van dezelfde activiteit. De periode van coronamaatregelen heeft daarnaast gezorgd dat sponsoren soms terughoudender zijn dan in het verleden. Om de overvraging van het subsidiebudget evenementen op te vangen, is in 2023 eenmalig de begrote € 100.000 voor eenmalige evenementen aan het subsidiebudget toegevoegd. Naast de traditionele activiteiten als Koningsdag, de Kunst- en Cultuurroute en City of Dance, was er wat ruimte voor vernieuwing en aantrekkelijkheid voor jongeren, zoals bij de invulling van de Arnemuidse Visserijfeesten en het Kick-offfestival van UCR, HZ en Scalda.

Doelstelling 5: Investeren in vergroening en een ecologisch verantwoord groenbeheer in Middelburg

Afgelopen jaar is de formatie met tuinlieden uitgebreid waardoor we meer onderhoud konden uitvoeren en groen beter konden behouden. Het is helaas nog niet gelukt om een geschikte kandidaat te vinden om de formatie plaats voor onderhoud sportvelden in te vullen, daarom is dit met inhuur tijdelijk opgelost.

Verder is er een stadsecoloog aangenomen die zorgt voor kennis op het gebied van bestaande natuurwaarde, potentiële natuurwaarde en de wet natuurbescherming. Afgelopen jaar is een kansenkaart biodiversiteit opgesteld met daarin onder andere kansen in de hoofdstructuur en groene corridors zoals Park Toorenvliedt, het Molenwaterpark, de Overloper, de Bolwerken en het Meiveld.

Tenslotte wordt er meer gebruik gemaakt van natuurlijke speel aanleidingen en is er gewerkt aan een visie op bewegen, ontmoeten, sporten en spelen (BOSS) waarin groene speelplaatsen en ravotbossen een plek in een netwerk van voorzieningen krijgen.  

Effecten maatregelen financieel herstelplan

Voor de effecten in 2023 van de maatregelen uit het financieel herstelplan verwijzen wij naar de paragraaf Bedrijfsvoering.

Beleidsindicatoren

nnb=deze cijfers zijn nog niet bekend op basis van de gezondheidsenquêtes van het CBS c.q. RIVM

Wat heeft het gekost?

Toelichting op het financiële resultaat (+ voordeel / - nadeel)

We verantwoorden onze financiële cijfers op hoofdlijnen. Dat betekent dat we alleen afwijkingen van € 50.000 of hoger toelichten. De post “overig” gaat telkens over één of meerdere afwijkingen die kleiner zijn dan € 50.000.